کشور چین، تمدنی باستانی با قدمتی ٣٠٠٠ ساله دارد و یکی از بخشهای جذاب این سرزمین، آداب و رسوم مردم آن است که به خاطر تنوع فرهنگ و سنت و هنر غنی، در نوع خود جالب است.
چین طی یک قرن گذشته، شاهد تغییرات فرهنگی و اقتصادی عظیمی بوده است و در حال حاضر یکی از کشورهای قدرتمند جهان به حساب میآید. اگر برای کسب و کار یا تفریح به کشور چین سفر میکنید، با شناخت هر چه بیشتر فرهنگ و آداب و رسوم مردم محلی میتوانید سفر بهتری را برای خود رقم بزنید.
کشور چین در منطقه شرقی قاره آسیا واقع شده است؛ چین بعد از روسیه دومین کشور پهناور این قاره می باشد و دارای مرز زمینی با کشورهای روسیه، مغولستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، پاکستان، افغانستان، هندوستان، نپال، بوتان، برمه، ویتنام و کره شمالی نیز می باشد. این کشور پهناور آسیایی از سمت شرق و جنوب نیز با دریای چین شرقی، خلیج کره، دریای زرد و دیگر آبهای آزاد نیز احاطه شده است و با کره جنوبی، ژاپن، فیلیپین، برونئی، مالزی و اندونزی دارای مرز آبی است. آب و هوای این کشور بسیار متنوع است و از مناطق گرمسیر و بارانی در جنوب تا مناطق سردسیر در شمال نیز امتداد دارد. جمعیت این کشور بیش از یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر است.۵۶ اقلیت ملی مختلف در کشور چین زندگی میکنند. هَنها قوم غالب کشور هستند که حدود ٩١.٩ و ٨.١ درصد را سایر اقلیتها تشکیل میدهند. هَنها در تمام استانهای چین به جز ایالتهای غربی، تبت و سینجیانگ، اکثریت دارند. در زیر اسامی تمامی اقوام چین جهت آشنایی با نام اصلی آورده شده است.
中国有۵۶和民族他们分别是：۱、 彝 族 ۲、 白 族 ۳、 藏 族 ۴、 傣 族 ۵、 佤 族 ۶、 侗 族 ۷、 哈尼族 ۸、 苗 族 ۹、 拉祜族 ۱۰、纳西族 ۱۱、景颇族 ۱۲、水 族 ۱۳、怒 族 ۱۴、僳僳族 ۱۵、独龙族 ۱۶、布朗族 ۱۷、基诺族 ۱۸、羌 族 ۱۹、门巴族 ۲۰、德昂族 ۲۱、阿昌族 ۲۲、普米族 ۲۳、布依族 ۲۴、珞巴族 ۲۵、仡佬族 ۲۶、回 族 ۲۷、东乡族 ۲۸、撒拉族 ۲۹、保安族 ۳۰、维吾尔族 ۳۱、土 族 ۳۲、裕固族 ۳۳、锡伯族 ۳۴、俄罗斯族 ۳۵、塔塔尔族 ۳۶、哈萨克族 ۳۷、柯尔克孜族 ۳۸、塔吉克族 ۳۹、乌孜别克族 ۴۰、高山族 ۴۱、畲 族 ۴۲、黎 族 ۴۳、壮 族 ۴۴、瑶 族 ۴۵、京 族 ۴۶、仫佬族 ۴۷、毛南族 ۴۸、土家族 ۴۹、满 族 ۵۰、朝鲜族 ۵۱、赫哲族 ۵۲、蒙古族 ۵۳、达斡尔族 ۵۴、鄂温克族 ۵۵、鄂伦春族 ۵۶、汉 族
Zhōngguó yǒu 56 hé mínzú tāmen fēnbié shì:۱, Yízú ۲, báizú ۳, zàngzú ۴, dǎizú ۵, wǎzú ۶, dòngzú ۷, hāní zú ۸, miáozú ۹, lāhù zú ۱۰, nàxī zú ۱۱, jǐngpǒ zú ۱۲, shuǐzú ۱۳, nùzú ۱۴, sù sù zú ۱۵, dú lóngzú ۱۶, bùlǎng zú ۱۷, jīnuò zú ۱۸, qiāngzú ۱۹, ménbā zú ۲۰, dé’áng zú ۲۱, āchāng zú ۲۲, pǔmǐ zú ۲۳, bùyī zú ۲۴, luòbā zú ۲۵, gēlǎo zú ۲۶, huízú ۲۷, dōngxiāng zú ۲۸, sālā zú ۲۹, bǎo’ān zú ۳۰, wéiwú’ěr zú ۳۱, tǔzú ۳۲, yùgù zú ۳۳, xíbó zú ۳۴, èluósī zú ۳۵, tǎtǎ’ěr zú ۳۶, hāsàkè zú ۳۷, kē’ěrkèzī zú ۳۸, tǎjíkè zú ۳۹, wūzībiékè zú ۴۰, gāoshān zú ۴۱, shēzú ۴۲, lízú, ۴۳, zhuàngzú ۴۴, yáozú ۴۵, jīngzú ۴۶, mù lǎo zú ۴۷, máonán zú ۴۸, tǔ jiāzú ۴۹, mǎnzú ۵۰, cháoxiǎn zú ۵۱, hèzhé zú ۵۲, ménggǔ zú ۵۳, dáwò’ěr zú ۵۴, èwēnkè zú ۵۵, èlúnchūn zú ۵۶, hànzú
رایجترین زبان مردم چین، زبان ماندریان (Mandarin) است که اغلب به عنوان «زبان هَن汉语» شناخته میشود و در دستگاههای حکومتی، مراکز آموزشی و رسانهها کاربرد زیادی دارد. زبان کانتونی نیز در هنگ کنگ، گوآنجو، ماکائو و سنگاپور رواج بیشتری دارد. با این حال، چین کشور بسیار بزرگی است و صدها زبان مختلف در این کشور صحبت میشود که فهم آنها برای خود چینی ها هم مشکل است. بهطور کلی ۲۲۹ زبان زنده دیگر نیز در چین تکلم میشود که اغلب آنها به گروه زبانهای چینی از خانواده چینی-تبتی، تعلق دارند. زبانهای وو (شامل شانگهایی)، یوئه (شامل کانتونی و تَیشَنی)، مین (شامل هوکین)، شیانگ و هاکا از جمله مهمترین زبانهای این گروه هستند.
زبان چینی با ۱,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ نفر گوینده، پرشمارترین زبان دنیا بهشمار میرود.
علامتهای استاندارد که خط چینی نامیده می شود، هزاران سال است که برای نوشتن زبانهای چینی استفاده میشود. این نویسهها به گویشوران زبانها و گویشهای مختلف که برای هم قابل فهم نیستند، اجازه میدهد که از طریق نوشتار منظور هم را متوجه شوند. در سال ۱۹۵۶ دولت چین حروف چینی ساده شده را معرفی کرد که امروزه تقریبا چینی سنتی را منسوخ کرده است. جالب است بدانید زبان چینی با ۱,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ نفر گوینده، پرشمارترین زبان دنیا بهشمار میرود.
حزب کمونیست چین که بر این کشور حکومت میکند طبق نظر شورای روابط خارجی، اعتقادی به خدا ندارد، اما در طول چند دهه اخیر مذاهب دیگر را به صورت تدریجی پذیرفته است. تنها پنج دین رسمی در چین وجود دارد و با اینکه قانون اساسی این کشور به آزادی مذهب رای داده است اما هر مذهبی به غیر از بودایی، دائوئیسم، اسلام، کاتولیک و پروتستان غیرقانونی محسوب میشود که موضوعی قابل تاملی به حساب میآید. تنها حدود یک چهارم از مردم جزء پیروان دائوئیسم و کنفوسیوس و سایر ادیان سنتی هستند.
چین در طول تاریخ تحت تاثیر مذاهب و مکاتب فکری مختلفی بوده است. از دیگاه تاریخی سه مکتب اصلی این کشور کنفوسیوسگرایی، بودایی، و دائویی بودهاند که هر یک تاثیر به سزایی در شکلگیری فرهنگ چینی گذاشتهاند. در سنتهای مذهبی و بومی عناصری از هر سه آنها دیده میشود.
مذهب اصلی مردم چین، دائوئیسم است و افرادی که به این مذهب اعتقاد ندارد، به آیین بودایی، مسیحیت و اسلام ایمان دارند. آیین دائوئیسم، یک چارچوب مذهبی باستانی است که زندگی هماهنگ با دائو (منشا همه موجودات) را سرلوحه خود قرار میدهد. آیین بودائی حدود ۲۰۰۰ سال قبل توسط راهب هایی از هند به چین آورده شد و از آن زمان تاکنون همانند آیین دائوئیسم، پیروان خود را دارد. کنفوسیوس نیز طرفداران زیادی در بین چینیها دارد و بیشتر فلسفهای از ارزشها و باورهای اقتباس شده از تکنیکهای کنفوسیوس (که در سال ۴۹۷ فوت کرد) است. مکتب کنفسیوس مانند سایر ادیان دیگر شاخه های مختلفی دارد که یکی از آنها شاخه بِن 本بوده که پیروان آن معتقدند بودا ایرانی بوده و فقط آنها پیروان واقعی بودا هستند. امروزه در چین مذاهب دیگری از جمله، یهودی، مانوی، بهایی هم گسترش زیادی داشته است. البته این ادیان غیر رسمی بوده و مبلغان آن به صورت غیر علنی کارهای تبلیغی خود را انجام می دهند.
روابط خانوادگی در چین از اهمیت زیادی برخوردار است و تاکید زیادی روی سلسله مراتب میشود. بسیاری از ارزشها در فرهنگ چینی بر پایه فلسفه کنفوسیوس است که بر وظیفه، صداقت، وفاداری، احترام به بزرگترها و افتخار تاکید دارد. کنفوسیوس، فیلسوف و نظریهپرداز سیاسی چینی بود که در سال ۵۵۰ پیش از میلاد متولد شد. ایدئولوژی او مبتنی بر اخلاق، عدالت و هماهنگی اجتماعی به منظور حفظ یک جامعه پایدار بود که امروزه هنوز هم مبنای روابط اجتماعی و خانوادگی است. اصول اساسی باورهای کنفوسیسی به منظور هدایت خانواده و جامعه عبارتند از پدر به پسر، فرزند بزرگتر به خواهر یا برادر کوچکتر، شوهر به زن و حاکم بر جامعه.
امروزه چارچوب خانواده در چین همچنان رسمی و با رعایت سلسله مراتب و احترام به بزرگترها است. به همین دلیل خیلی عجیب نیست که اعضای خانوادههای بزرگ همگی زیر یک سقف در کنار هم زندگی میکنند. در خانوادههای چینی معمولا پدربزرگ و مادربزرگ نقش مهمی در مراقبت از کودکان ایفا میکنند. فرزندان اغلب در دوران بزرگسالی نیز همچنان در کنار خانواده خود زندگی میکنند و آنها که مجبور هستند برای کار به نقاط دورتر نقل مکان کنند، اولویت اصلی خود را دیدوبازدید منظم از خانواده خود قرار میدهند.
چینیها یک جامعه گروه محور هستند که ارتباط گروهی در خانواده، مدرسه، گروه کاری یا کشورشان به وضوح به چشم میخورد. منافع جمع را بر منافع شخصی خود ترجیح میدهند. حفظ آبرو برای مردم چین خیلی مهم است و انتقاد در حضور دیگران یا تمسخر و سرزنش افراد جلوی دیگران به هیچ عنوان در فرهنگ مردم این کشور جایی ندارد، به عبارتی در همه حال رفتار مناسب را رعایت کرده و کاری نمیکنند که باعث خجالت کسی شود.
در طول تاریخ، زنان همیشه در مقایسه با مردان، در رتبه دوم قرار داشتهاند، هر چند که زنها تا حدودی در خانه از قدرت برخوردار بودهاند. در فلسفه کنفوسیوس، زنان جزو داراییهای مردان به حساب میآمدهاند (تا زمان مجردی متعلق به پدر و بعد از تاهل متعلق به همسر بودهاند). با این حال نقش زنان در طول قرن بیستم به تدریج شروع به تغییر کرد و طبق مبانی جمهوری خلق چین شد، اما هنوز هم ایدئولوژی کنفوسیوس مبنی بر پایینتر بودن جایگاه زن نسبت به مرد در برخی از جوامع چینی وجود دارد. امروزه با اینکه زنان از مزایای بیشتری برخوردار هستند و وظایفی را در حوزه دارو، آموزش و علم برعهده دارند که معمولا مردها متصدی آن بودند، همچنان برای دستیابی به موقعیتهای اجرایی بالاتر با مشکلات زیادی مواجه هستند.
سیاست تک فرزندی که از سال ۱۹۷۹ به منظور مهار سرعت افزایش جمعیت اتخاذ شد، مشکلاتی را برای جامعه به وجود آورد زیرا جامعه چین به لحاظ سنتی فرزند پسر را به دختر ترجیح میدهد. به همین دلیل در گذشته فرزندان دختر قربانی کودککشی میشدند یا خانواده، آنها را طرد میکرد، اما امروزه داشتن فرزند دختر برای خانواده باورپذیرتر شده است.
چین میراثدار فرهنگ، هنر و ادبیات غنی است که قدمت آن به تمدنهای اولیه برمیگردد. اعتقادات سنتی مردم تحت تاثیر تغییر حاکمان امپریالیستی، فلسفهها و کنفوسیوس بوده است و همین موضوع را میتوان در هنر مردم این سرزمین مشاهده کرد. سفالگری یکی از هنرهای شناخته شده کشور چین است (به خصوص طرحهای سفید و آبی درخت بید که نشاندهنده صحنههای روستایی بود) و در واقع مردم چین اولین افرادی بودند که چینی را کشف کرده و آن را در دهه ۱۵۰۰ در زمان سلسله مینگ تکمیل کردند.
چین میراثدار فرهنگ، هنر و ادبیات غنی است که قدمت آن به تمدنهای اولیه برمیگردد
شعر و ادبیات نیز نقش مهمی در فرهنگ سنتی داشته اشت نظیر «کتاب سرودهها» که قدمت آن به ۶۰۰ سال قبل از میلاد برمیگردد و حتی امروز نیز تاحدودی تاثیرگذار است. از قرن ۱۹ بود که فرهنگ غربی روی فرهنگ مردم چین تاثیر گذاشت و باعث شکلگیری ژانر جدیدی از نویسندگی شد. نویسندگان و فیلسوفان پرشور و متعصبی در میان چینیهای باستان مخصوصا در دوران سلسله مینگ و چینگ زندگی میکردند که این موضوع را میتوان در تاریخ پرمایه عبادت در این کشور دید. جالب است بدانید هنرهای رزمی شرقی ریشه در همین کشور دارند نظیر رشته ورزشی «گونگ فو» که در اواسط دهه ۱۶۰۰ با الهام از حرکات حیوانات به وجود آمد.
غذاهای چینی را به خاطر ترکیب فوقالعاده رنگ، طعم و ادویه و چاشنیها میشناسند. غذاهای اصلی آنها برنج، دوفو و رشته فرنگی است که در کنار طیف وسیعی از مواد غذایی نظیر ریشه بامبو، لوبیای رشتهای، قارچ چینی، ریشه زنجبیل، سیر، چیلی و گشنیز میل میکنند. افراد به طور معمول طعم گستردهای از گوشتها را میخورند که محبوبترین آنها گوشت خوک و اردک است. ناهار مهمترین وعده غذایی به شمار میرود و معمولا شامل غذاهای مختلفی است که با سوپ شروع میشود.
در چین هشت منطقه غذایی وجود دارد که هر کدام تنوع و روش پخت خاص خود را در ترکیب مواد غذایی بکار می برند.
هشت منطقه غذایی در چین
آداب احوالپرسی در چین به شکل رسمی است و اول با بزرگترها شروع میشود و اکثر چینیها در حین احوالپرسی به زمین نگاه میکنند. چینیها معمولا در مواجه با خارجیها به آنها دست میدهند. در مواجهه با یک چینی باید او را با نام خانوادگی یا عنوانش صدا بزنید و در صورتی میتوانید از نام کوچک او استفاده کنید که به شما اجازه داده باشد. چینیها به شدت شوخطبع هستند و اگر رابطهی راحتی با طرف مقابلشان داشته باشند میتوانند حتی به خودشان هم بخندند.
پس آماده باشید که اگر شرایط مناسب بود شما نیز به خودتان بخندید. ارتباطات غیرکلامی در چین رایج است و از آنجا که هارمونی برای آنها اهمیت دارد و به گروه وابستهاند؛ از حالت چهره، لحن صدا و طرز ایستادن برای انتقال منظور و نیت خود (به عنوان مثال با اخم کردن، مخالفت خود را نشان میدهند) استفاده میکنند. به همین دلیل اکثر چینیها هنگام صحبت، حالتی منفعل به خود میگیرند و به چشمان طرف مقابل خیره نمیشوند.
مردم چین به طور کلی در ایام سال نو، عروسی و تولد به هم هدیه میدهند. از آنجا که چینیها عاشق غذا هستند، مطمئنا از یک سبد غذای خوشمزه به عنوان هدیه به شدت استقبال میکنند. اما برخی هدایا که شاید در کشورهای دیگر متداول باشد، در این کشور خوشایند و مناسب نیست نظیر قیچی، چاقو یا سایر وسایل برش که نشانه پایان دادن به یک رابطه هستند، گل سفید که در مراسم تدفین بهکار میرود، ساعت و دستمال و صندل حصیری نیز با مرگ و تدفین مرتبط است.
یادتان باشد که همیشه هدیه خود را با دو دست تقدیم کنید و مطلع باشید که چینیها همان لحظه هدیه را باز نمیکنند و شاید قبل از قبول هدیه، حتی تا سه بار از پذیرش آن امتناع کنند. بنابراین لازم است برای هدیه دادن حتما از اینکه به چه مناسبتی هدیه می دهیم و این هدیه برای روابط کاری یا خانوادگی هست در انتخاب هدیه دقت کافی داشته باشیم. در حال حاضر بهترین هدیه برای چینی ها صنایع دستی خاص ایران، بعضی از مواد خوراکی مثل پسته، زعفران و خاویار ایران است.
مردم چین ترجیح میدهند که به جای خانه، از مهمانان خود به خصوص مهمانان خارجی در مکانهای عمومی پذیرایی کنند. پس اگر به خانه یک چینی دعوت شدهاید بدانید که افتخار بزرگی نصیبتان شده است؛ اما اگر به هر دلیل نمیتوانید این دعوت را بپذیرید حتما علت را توضیح دهید تا بیاحترامی تلقی نشود.
به موقع به منزل میزبان بروید و قبل از ورود به منزل، پس از دریافت دمپایی آماده شده برای شما، کفشتان را درآورید. ترجیحا یک هدیه کوچک با خود بیاورید. منتظر شوید تا میزبان به شما بگوید کجا بنشینید زیرا معمولا برای مهمان، صندلی روبهروی درب را درنظر میگیرند. سعی کنید از قبل نحوه استفاده از چاپستیک یا همان 筷子را یاد بگیرید و غذای زیادی میل کنید. در کشور چین و بسیاری از کشوره های شرقی بخصوص ژاپن، مردم هنگامی که میخواهند از سرآشپز تشکر کنند و نشان دهند که غذای او خوشمزه است غذای خود را با سر و صدا می خورند (در اصطلاح، فورت می کشند). این یکی از عجیب ترین آداب و معاشرت با چینی ها است زیرا میزبان این موضوع را به عنوان خوشمزه بودن غذا تلقی میکند. یادتان باشد که به هیچ عنوان چاپستیک را در کاسه برنج، به سمت بالا قرار ندهید یعنی اینکه آنرا به صورت عمودی در داخل برنج یا ظرف غذا قرار ندهیدکه نشانه بدشانسی است. در چین قدیم کسی که محکوم به مرگ بوده و باید آخرین غذای خود را قبل از اعدام می خورده، یک ظرف چینی که لبه آن پریده بوده، در حالی که چاپستیک را در آن عمودی قرار داده بودند به او می دادند و او متوجه شرایط خود می شد. لذا این کار در موقع غذا خوردن نباید انجام شود. بعد از ریختن چایی برای طرف مقابل نباید لوله قوری را به طرف او قرار دهیم. این هم معنای خوبی ندارد.
روزهای هفته از دوشنبه آغاز میشود، ماههای دوازده گانه سال با تقویم قمری و شمسی که مورد توجه کشاورزان است به نام ماه اول، ماه دوم و … یاد میگردد و صورت فلکی نیز مورد توجه است. در چین باستان هر شصت سال را یک دور نجومی می نامیدند و هر شصت سال را به پنج دوره تقسیم می کردند و هر دوره را به ١٢ سال و هر سال را به نام حیوانی می نامیدند و ١٢ سال به ١٢ حیوان یا صورت فلکی نام گذاری می شد و صورتها عبارتند بودند از: موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، خروس، سگ و خوک.
چینیها معتقدند که قوای طبیعت همیشه بخشنده نیستند و آبادانی به تعادل و تزلزل قوای ویرانگر وابسته است که اگر مهار نشوند مصیبت بار خواهند بود. آب و هوای متغییر چین و سختی معیشت آنان را به قربانی کردن برای قوای طبیعت وا می داشت تا از خشم آنها برهند.
هنوز در حاشیه رودخانه زرد کسانی که به رودخانه می افتند نجات نمی دهند زیرا معتقدند که رودخانه قربانی می خواهد. با به هم خوردن تعادل قوای طبیعت به جهت دخالت افراد بشر ویرانی به وجود می آید. پادشاه به عنوان فرزند آسمان تعادل را برقرار میکرد. فرزند آسمان یک پادشاه غله بود و روزهای آخر ماه بهار که گیاه فرفیون گل می دهد و عدس آبی بزرگ میشود مراسم قربانی کردن را انجام می دهد. پرستش آسمان در زمین از امتیازات فرزند آسمان بود. از مهمترین وظایف وی افتتاح سال کشاورزی بود که بر طبق تقویم چینی ها در روز اول سال اتفاق می افتاد و زمان آن مقارن با اوایل فوریه است. کشاورزان چینی زمستان را به ۹ بخش تقسیم می کنند و می گویند : نه روز اول و دوم دست از آستینها بدر نکنید. نه روز سوم و چهارم روی یخ راه می رویم. نه روز پنجم و ششم بید های کنار رودخانه جوانه می زنند. نه روز هفتم و هشتم یخ رودها آب می شود. نه روز نهم و دهم کشتزارها را شخم بزنید.
مردم چین با داشتن فرهنگی غنی، مراسم ملی و سنتی فراوانی دارند. معروفترین آن، عید بهار یا نوروز 春节است که از هشت روز مانده به آخر سال چینی آغاز می شود و تا پانزدهم ماه بعد ادامه مییابد. پانزدهم ماه اول بهار جشن فانوس است که با این مراسم پایان عید بهار اعلام میشود. تقویم چینی از سال ١٩١١ به سال میلادی تبدیل شد. قبل از تغییر تقویم به سال میلادی، گاهشماری چینی مبتنی بر حرکت ماه به دور زمین و گاه بر حرکت زمین به دور خورشید بود. هم اکنون در تقویمهای منتشرشده در چین به رسم سنتی، همه قراردادهای گاهشماری، سنتی و رسمی محاسبه میگردد.
مراسم عید بهار از بیست و سومین روز ماه آخر آغاز می شود این روز را روز بدرقه سال نیز می نامند. خانه تکانی از این روز آغاز می شود و می کوشند تا در نوروز همه جا پاک و درخشان و نورانی باشد، خرید پوشاک نو و غذاهای سنتی از رونقی خاص برخوردار است. شعرهای فراوان خوانده می شود و در پکن در یکی از ترانه ها برنامه کار هشت روز مانده به نوروز را چنین بیان میکنند:
روز بیست و سوم پختن آش شکامونی (بودا). روز بیست و چهارم خانه تکانی. روز بیست و پنجم آماده کردن دوفو. روز بیست و ششم فراهم کردن گوشت. روز بیست و هفتم فراهم کردن مرغ. روز بیست و هشتم آرد خمیر کردن. روز بیست ونهم عود سوزاندن. روز سی ام شب زنده داری.
آش شکامونی یا ساکیا مونی را با جمع آوری هشت نوع غله به نشانه هشت روز مانده به پایان سال به کمک یاران و همسایگان فراهم می کنند، تا از درویشانه زیستن بودا و با دیگران خوردن وی یاد آورده باشند. آجیلی هم از ذرت و لوبیای قرمز و تمبر چینی و پسته زمینی فراهم می کنند.
یکی دیگر از آداب و رسوم مردم چین در عید نوروز تمیز کردن آشپزخانه است. از این روز به پاکیزگی آشپزخانه میپردازند زیرا چنین باور دارند که خدای آشپزخانه در چهره ای خندان و تنی فربه، شکم برآمده و تنبل به آسمان می رود و گزارش آشپزخانه را به خدای آسمان ارائه میدهد، بنابراین پختن غذاهای شیرین و خوشمزه در تمام خانه ها رواج دارد تا خدای آسمان از آنان رضایت داشته باشد و خدی آشپزخانه با برکت و نعمت از آسمان به آشپزخانه باز آید.
در آشپزخانه چینیها، خاصه در پکن، همیشه تصویر این خدا در حالیکه ماهی (ماهی در معابد بودایی چین جایی خاص دارد. گویند بودا بر ماهی دریای وجود نشسته و زنگ و چوبک و سنج از آن نواخته می شود که ماهی آرام نگیرد) در دست دارد و نگهبان پخت غذاها ست دیده میشود.
در روستاها مردم با انجام رقص هایی به پیشواز سال نو می روند این رقص دسته جمعی به نام ” یانگ ” معروف است (رقصی که در آن کسی با سر و سینه آدمی و پای و سر اسب به میدان میآید). در این رقص کسانی که پوست اژدها و شیر می پوشند شادی و برکت را به جمع میبرند.
ضیافت شام با حضور همه اعضای خانواده در شب آستانه عید چه در شمال چه در جنوب کشور لازم و ضروری است. در جنوب این شام غالباً از بیش از ده نوع خوراک تشکیل میشود که در میان آنها ماهی و خوراکی تهیه شده از خمیر سویا باید دیده شود. از جمله غذاهایی که به صورت سنتی همه افراد خانواده در کنار هم پخته و می خورند جیاوجه 饺子هست. در میان خوراکهای سنتی عید بهار غذاهای شیرین تهیه شده از آرد برنج چسبیده به چینی حتما باید باشد. زیرا این نشانگر ارتقای دائمی سطح زندگی، گردهم آمدم و سعادتمندی اعضای خانواده است.
در آستانه سال جدید به تقویم کشاورزی چین، مردم با سرور و شادی با سال گذشته وداع نموده و به پیشواز سال جدید میروند. دربعضی مناطق مردم به آتش زدن ترقه و آتش بازی هم میپردازند. ازاول سال نو اعضای خانواده ملبس به لباسهای زیبا و نو به استقبال مهمانان و یا دیدار از خویشاوندان و دوستان میپردازند.
آنان هنگام ملاقات جملات مبارکی چون ” سال نو مبارک” و ” یا عید بهار مبارک باد “را میگویند و سپس به خوردن میوه و شکلات و چای مشغول می شوند و با هم گفت و گو میکنند. در ایام عید بهار برنامههای هنری و تفریحی جالب توجه و رنگارنگ است. در بعضی جاها اپراها و فیلمهای ویژه عید به معرض نمایش گذاشته میشود و دربعضی مناطق دیگر برنامههای هنری عامیانه نظیر رقص شیر، یان گو و رقص با چوب پا و غیره اجرا میشود. به این ترتیب محیطی مملو از وجد و شعف و شادی برهمه جا حکمفرما است. البته بیشتر مردم ترجیح میدهند درخانه برنامههای تلویزیونی اختصاصی عید بهار را تماشا کنند. گفتنی است که نصب کردن تابلوهای خوشنویسی ونقاشیهای ویژه عید بهار روی دیوار و روشن کردن فانوس نیز از جمله برنامههای عید بهار است. درایام این عید جشن فانوس نیز جلوهای خاص دارد. فانوسهای رنگی درواقع از جمله هنرهای دستی و سنتی مردمی چین است. مردم در دست داشتن اشکال مختلف متنوع فانوسها که بر روی آن شکل حیوانات، مناظر طبیعی و چهرههای قهرمانان ترسیم شدهاست در یک جا جمع میشوند و شادی می کنند. البته پابه پای ارتقای سطح زندگی مردم، آنان ضمن حفظ آداب و رسوم سنتی، برنامههای جدیدی به وجود آوردهاند. برای نمونه جهانگردی و چین گردی به رسم نوین چینیها در ایام عید بهار بدل شدهاست.
بزرگی و گستردگی کشور چین در حدی است که سنت و فرهنگ مردم آن بر اساس منطقه جغرافیایی و قومیت تفاوت دارد، چینیها یک جامعه گروه محور هستند که متعهدند نسبت به خانواده، مدرسه، گروه کاری یا کشورشان، ارتباط گروهی داشته باشند و برای حفظ هارمونی، در همه حال رفتار مناسب را رعایت کرده و کاری نمیکنند که باعث خجالت کسی شود و آنها حتی به خاطر منافع گروه، از احساسات خود می گذرند و اگر در یک جلسه با نظر کسی مخالف باشند سکوت میکنند تا آبروی طرف مقابل حفظ شود.
در مراسم باستانی ازدواج در زمانهای قدیم، ازدواج نه بر اساس علاقه دو جوان به یکدیگر بلکه با انتخاب و خواست والدین شکل میگرفت، در چین پیروی از اصول خاصی شامل رعایت آداب ۵ گانه بسیار مورد توجه بوده است، که این آداب به ترتیب شامل خواستگاری، طالع بینی روز تولد، تقدیم هدایای عروسی، تعیین تاریخ عروسی و برگزاری جشن عروسی؛ ضمنا در مراسم خواستگاری زمانی که والدین پسر جفت مناسبی برای فرزند خود می یافتند در جلسه اول یک واسط ازدواج را برای خواستگاری به همراه خود به منزل دختر می بردند و رسم بر آن است که در اولین دیدار، به دلیل آنکه هنوز موافقت طرفین اعلام نشده بود خواستگاران با چای پذیرائی نمیشدند و اگر جواب مثبت میشد، هدایا و خوراکیهایی جهت نشان دادن امتنان دو طرف به واسط ازدواج تقدیم میگردید. سپس خانواده داماد پس از پرسیدن نام کامل و روز تولد دختر، از یک طالع بین درخواست میکردند تا پیشگوئی نماید که آیا این ازدواج خوش یمن خواهد بود یا خیر و بعد از تقدیم هدایای فرخنده داماد به عروس، خانواده داماد از یک طالع بین دعوت می نماید تا بر اساس علم نجوم تاریخ خجسته ای را برای برگزاری مراسم عروسی تعیین کند.
پیش از برگزاری مراسم عروسی، خانواده دختر جهیزیه عروس را به خانواده داماد ارسال می کنند که جهیزیه نمایانگر توانایی مالی خانواده عروس بوده و اقلام خاصی را شامل می شود، به عنوان مثال یک قیچی پروانه ای شکل که نشان دهنده جدایی ناپذیر بودن عروس و داماد است و نیز گلدان هایی که به معنای صلح و ثروت در میان جهیزیه دیده می شود و خانواده داماد نیز با استفاده از میوه های قرمز رنگ و لوبیای سبز و قرمز و انواع شکلات و شیرینی، محل اقامت جدید عروس و داماد را تزئین می نمایند و در آخر در روز جشن عروسی داماد در منزل عروس با او ملاقات میکند و پیش از ورود داماد به منزل عروس، یکی از زنان محترم و میانسال فامیل موی عروس را با نوارهای رنگی درست میکند و عروس لباس قرمز بر تن میکند چرا که چینی ها بر این باورند که رنگ قرمز شادی می پراکند و نیز سپس عروس با برادر بزرگتر خود به درون کالسکه عروسی هدایت می شود و با ورود کالسکه عروس به محل عروسی، با موسیقی سنتی و آتش بازی از آنان استقبال می شود، عروس و داماد بر روی فرش قرمز به محل تعیین شده برای آنان قدم می گذارند و سه مرتبه برای احترام به آسمان، والدین و همسر تعظیم می کنند و پس از جایگیری عروس و داماد در محل مخصوص، از میهمانان پذیرایی می شود.
رفتن به چین میتواند فوقالعاده هیجانانگیز و همچنین کمی استرسآور باشد. فرهنگ، آداب و رسوم و نگرشهای اجتماعی در چین ممکن است با کشور خودتان زمین تا آسمان تفاوت داشته باشد. در ادامه لیستی از ١٠ نکته مهم در مورد حفظ آداب معاشرت در چین برایتان آماده کردهایم. رعایت این نکات به شما کمک میکند به شکل ناخواسته به کسی توهین نکنید و رابطه خوبی با مردم چین در مدت سفرتان داشته باشید. سفر به یک کشور خارجی، مواجهه با یک فرهنگ کاملا متفاوت است، فرهنگی که میتواند با فرهنگی که از آن میآیید به اندازه یک دنیا متفاوت باشد. وقتی نوبت به چین میرسد با کشوری مواجه هستید که حتی نقطه به نقطه آن فرهنگی خاص و منحصر به خود را دارد. رعایت نکتههای بسیار کوچک در سفر میتواند به شما کمک کند از یکی از زیباترین کشورهای دنیا نهایت لذت را ببرید.
مراقب باشید به خانهها یا معابد بیاحترامی نکنید
مهم است که قبل از ورود به بسیاری از معابد و خانهها در چین کفشهای خود را از پا در بیاورید. این تنها یک نکته است. بسیاری از مردم چین آداب خاصی در مورد خانههایشان دارند. اگر آنها از شما میخواهند کفشهای خود را در بیاورید نگران وضعیت دیده شدن پاهایتان نباشید. به میزبانان شما احتمالا بیشتر بر میخورد اگر با کفش به خانههایشان وارد شوید، نسبت به این که جوراب سوراختان دیده شود. میتوانید از میزبان خود در مورد در آوردن کفشهایتان سوال کنید. در ضمن حواستان باشد که نشان دادن کف پایتان به دیگران کاری بیادبانه است. بنابراین وقتی در حال نشسته پا رو پا میگذارید سعی کنید پایتان به سمتی باشد که شخصی چینی در آن سمت ننشسته باشد. اگر جابهجا شدند شما هم سریع پای خود را جابهجا کنید.
در مورد مسائل نامناسب صحبت نکنید
مگر این که دلیل خیلی خوبی داشته باشید، راجع به مرگ صحبت نکنید یا از کسی که فوت کرده یاد نکنید. مرگ موضوعی بدشگون و خیلی جدی برای مردم چین است. رنگ سفید در چین نشاندهنده مرگ است، بنابراین چیزهای سفید رنگ را به عنوان هدیه ندهید و در بستهبندی هدیههایتان هم از کاغذ سفید یا روبان سفید استفاده نکنید. چیزهایی دیگری که نباید در سفرتان راجع به آنها صحبت کنید مقایسه ژاپن و چین یا مسائل مذهبی و سیاسی هستند. مردم چین بیشتر اوقات راحت نیستند که در مورد تاریخ یا اتفاقهای سیاسی که ممکن است باعث خجالتشان در برابر خارجیها شود صحبت کنند چرا که آنها به تاریخشان از زاویه دیگری نگاه میکنند. پرهیز از به میان کشیدن چنین مباحثی باعث میشود مکالمههایی مثبت و دوستدانه داشته باشید.
انتظار نداشته باشید روابط فردی در چین با فرهنگ خودتان یکی باشد
سفر به یک کشور خارجی میتواند تمرینی برای صبر و حوصله باشد. انتظار نداشته باشید مردم چین که با آنها برخورد میکنید بتوانند انگلیسی صحبت کنند. این که بتوانید با مردم محلی با زبان خودشان ارتباط برقرار کنید ایده خوبی است، مگر این که در این کار کلی اشتباه تلفظی داشته باشید و آنها را گیج کنید یا بدتر از آن به آنها توهین کنید. وقتی با کسی صحبت میکنید با انگشت به او اشاره نکنید، به جای آن از کف دست خود استفاده کنید.
در چین مردم را لمس نکنید
مردم چین نسبت به لمس شدن حساس هستند و نسبت به دیگر کشورها بوسه و بغل کردن کمتری در فرهنگ خود دارند. وقتی با یک غریبه برخورد میکنید شاید بهتر باشد که با کلام با او احوالپرسی کنید تا این که بخواهید با او دست دهید. دست دادن برای خیلی از مردم چین غیر طبیعی است. وقتی با کسی احوالپرسی میکنید یک سر تکان دادن کوچک کافی خواهد بود. در موقع سلام و خداحافظی از تعظیم کردن، بوس کردن و بغل کردن بپرهیزید، چرا که تماس بدنی در چین آن قدر معمول نیست.
در بسیاری از نقاط چین به خاطر مذهب و سنت، سر مقدسترین بخش بدن شناخته میشود. لمس سر میتواند بیادبانه تلقی شود. بنابراین مراقب باشید هیچ موقع به سر کسی دست نزنید و کاری به موهایش نداشته باشید، مگر این که واقعا از جایگاهتان در مقابل او آگاه هستید. البته در مورد فضای شخصی در مکانهای عمومی و مخصوصا سیستمهای حمل و نقل عمومی این قضیه کاملا فرق میکند. مردم چین در مکانهای شلوغ برای جا پیدا کردن در صف یا نشستن روی صندلی، شما را حسابی هل و فشار میدهند. آموختن در مورد این تفاوتهای کوچک رفتاری به زمان نیز دارد.
هدیه دادن فراموش نشود
اگر قرار است با کسی ملاقات کنید، چه برای تجارت باشد چه دلایل شخصی، بهتر است به فکر هدیهای که به او بدهید باشید. دادن هدیه مناسب در زمان مناسب میتواند برای ساختن یک رابطه و خوشحال کردن یک چینی خیلی موثر باشد. در چین قبول نکردن یک هدیه خیلی مورد قبول نیست. اگر کسی هدیه شما را در ابتدا قبول نکرد دوباره آن را تعارف کنید و رنجیده خاطر نشوید. معمولا باید قبل از این که هدیهتان پذیرفته شود چندین بار آن را تعارف کنید تا این طور به نظر نیاید که هدیه گیرنده خیلی برای گرفته هدیه حریص است. این که برای اولین بار چیزی را قبول نمیکنند در فرهنگ چینی وجود دارد. چینیها با این کار خویشتنداری خود را نشان میدهند. از آن سو نباید یک هدیه را در حضور شخص هدیهدهنده باز کنید چرا که ممکن است او وجهه خود را از دست دهد. همچنین توجه داشته باشید که ممکن است هدیه شما به عنوان رشوه تلقی شود یا ممکن است کاری کند که افراد حس کنند که مدیون شما شدهاند. ولی در کل هدیه دادن در چین اگر به طریقی دوستانه انجام شود خیلی خوب است.
مراقب باشید با هدیهای که میدهید کسی را ناراحت نکنید
مراقب هدایایی که میدهید باشید. در حالی که دادن سبدهای گل یا میوه در ایالات متحده امری عادی است، انواع خاصی از گل و میوه در چین بدیمن و نامناسب به حساب میآیند. بهتر است یا کلا این نوع هدایا را بیخیال شوید یا این که در مورد معنی خاص گلها و میوهها اطلاعات کسب کنید تا متوجه شوید کدام یک برای هدیه دادن مناسب هستند. گلهای بدبو هدیه ندهید و از تکه کردن و بریدن گلها نیز پرهیز کنید.
فرهنگ مناطق مختلف چین در مورد رنگهای مشخص، معانی مختلف و متفاوتی دارند. بهتر است برای کادو پیچ کردن از رنگهای زرد، صورتی یا قرمز استفاده کنید. از به کار بردن رنگهای تیره یا سفید پرهیز کنید چرا که این رنگها بدیمن تلقی میشوند. از دادن ساعت پرهیز کنید چرا که در نظر مردم چین این کار اشاره ضمنی به مرگ است. بالاتر از همه اینها کلاههای سبز قرار دارند که برای هدیه، یک تابو هستند. اصطلاح پوشیدن کلاه سبز در چینی معنی فوقالعاده بدی دارد. در ضمن هیچ چیز را به صورت ۴ تایی هدیه ندهید چرا که لغت ۴ در چینی صدایی مانند لغت مرگ دارد. از آن سو هدایایی که به صورت ٨ تایی ارائه میشوند مانند ست ٨ تایی فنجان چای یا تکههای شکلات، به عنوان نشانهای خوب در نظر گرفته میشوند. این به خاطر است که در چین عدد ٨ عدد خوششانسی است. وقتی کسی در چین به شما هدیه یا کارت ویزیت داد آن را با دو دست بگیرید. همچنین برای دادن هدیه یا کارت ویزیت به کسی از دو دست خود استفاده کنید. این کار به عنوان نشانهای از احترام به کسی که شما او را ملاقات میکنید در نظر گرفته میشود.
انعام ندهید
انعام دادن در چین عرف نیست. رانندههای تاکسی، خدمه رستورانها و پیشخدمتهای هتلها انتظار ندارند که انعام دریافت کنند و حتی ممکن است با پیشنهاد پول بیشتر آنها را برنجانید. اگر هم ناراحت نشوند گیج شده و سعی میکنند پول شما را پس دهند. انعام ندادن باعث میشود از این موقعیتهای عجیب دوری کنید. البته ممکن است کمی برایتان سخت باشد، اگر از جامعهای میآیید که در آن انعام دادن خیلی مهم است.
وقتی یک چینی شما را مهمان میکند سعی نکنید حساب کنید
در چین بیادبانه تلقی میشود اگر کسی که میزبان نیست غذا سفارش دهد. در چین میزبان تمام غذاها را سفارش داده و این کار را بدون پرسیدن از بقیه که چه غذایی دوست دارند انجام میدهد. ولی از آنجایی که در میان آنها شما یک خارجی هستید احتمالا مشکلی نخواهد بود اگر به میزبان بگویید چه نوع غذاهایی دوست دارید یا دوست ندارید. بار دیگر میگوییم که البته ممکن است این کار فوقالعاده بیادبانه تلقی شود؛ بیشتر بستگی به موقعیت دارد و این که چه کسی شما را به غذا دعوت کرده است. در چین صورت حساب رستوران هرگز تقسیم نمیشود، بنابراین هیچ موقع به فکر دنگی بودن غذایی که خوردید نباشید. شخص میزبان ممکن است خجالت زده شود اگر شما سعی کنید دنگ خود را پرداخت کنید. از آن سو اگر شما دیگران را به شام دعوت کردهاید کل صورتحساب را باید خودتان پرداخت کنید.
آداب غذا خوردن در جمع مهم است
هیچگاه آداب استفاده از چوب غذاخوری را نادیده نگیرید. مردم چین در مورد این وسیله کلی آداب دارند. چوبهای غذاخوری تنها برای خوردن غذا هستند. هیچ گاه نباید برای اشاره به چیزی یا کسی از آنها استفاده کنید. در ضمن هیچگاه نباید از آنها برای بازی کردن استفاده کنید یا با آنها به میز ضربه بزنید. وقتی غذایتان تمام شد چوبهای غذاخوری را داخل کاسه قرار ندهید. این چوبها را داخل موهایتان نکنید. چوبها را روی کاسه قرار دهید. این یکی را به هیچ وجه انجام ندهید: هیچ وقت (هیچ وقت) چوبهای غذا خوری را به صورت عمودی در غذایتان فرو نکنید. این کار به معنی طلب مرگ کردن برای کسی است.
ناراحت نشوید
اگر در مدت حضور در چین چیز غیر منتظرهای برایتان اتفاق افتاد که معمولا در طول سفر به هر نقطهای از دنیا ممکن است پیش آید ناراحت نشوید که باعث میشود کسانی که با آنها برخورد میکنید وجهه خود را از دست داده و موقعیت به جایی برسد که درست شدنی نباشد. بهترین راه برای کنار آمدن با چنین موقعیتهایی در چین آرام بودن و صبور بودن است.
