طب سنتی چین براثرتجربیات طولانی و تحقیقات گسترده ملت چین، بتدریج به یک سیستم پزشکی با سبک ویژه و خاص نظری تبدیل شده است.
طب سنتی چین نام عمومی پزشکی ملیت های مختلف این کشوراست که بطور عمده پزشکی های ملیت هایی ازجمله هَن، تبت، مغول و اویغوررا شامل می شود. جمعیت ملیت هن از سایر ملیت ها بیشتربوده و هیروگلیف چینی آنها پیشتر بوجود آمده و تاریخ فرهنگی آن نسبتا طولانی می باشد، لذا تاثیرات پزشکی ملیت هن درچین و حتی درجهان گسترده ترشده است. پس ازقرن ١٩ م پزشکی غرب به چین منتقل شده و طب ملیت هن نام ” طب سنتی چین” را به خود اختصاص داد تا از ” پزشکی غربی” تشخیص داده شود.
درطب سنتی چین، تاریخ طب ملیت ” هن ” دیرینه تر و تجربیات عملی آن و شناخت تئوریک آن گسترده تر است. طب چینی درحوضه رودخانه زرد چین بوجود آمده و مدتها پیش، سیستم علمی و دانشگاهی آن شکل گرفته است. در فرایند درازمدت توسعه طب چینی، هر سلسله نوآوری هایی داشته و بسیاری از پزشکان مشهور را پرورش داده و مکاتب فکری مهم و آثار معروفی بوجود آورده است.
در کتیبه های دوران ” این شآن ” ( قرن ١۶ ق . م – ١١ ق. م ) ، نگاشته شده بر روی استخوان ها یا لاک لاک پشتان در بیش از ٣٠٠٠ سال پیش، مواردی مربوط به پزشکی و بهداشتی و بیش از ١٠ نوع بیماری درج شده است. درسلسه ” جئو” ، روش های درمانی ازجمله شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری یعنی نظارت، استماع و استشمام، استفهام و گرفتن نبض و طرز معالجه مانند، دارو، سوزن و عمل جراحی مورد استفاده قرار گرفت. در دوران سلسله های ” چین ” و ” هن ” ، ” هوان دی نه جیِن ” چنین آثار طبی با تئوری منظم به رشته تحریر درآمد. این کتاب نخستین اثر کلاسیک و تئوریک موجود طب چینی بشمارمیرود. ” تئوری بیماری های مرتبط با سرماخوردگی” که ” جان جون جین” نوشته است، شامل اصول تشخیص امراض گوناگون و معالجه آنها براساس تحلیل همه جانبه بیماری ها و حالت مزاجی بیماران است. این اثر برای توسعه طب بالینی تأثیرگذار بوده است. علم جراحی در سلسله ” هان ” سطح نسبتا عالی داشت. طبق کتاب ” تاریخ سه کشور پادشاهی ” ، ” خوا تو ” طبیب مشهوری زندگی می کرد که به درمان بیماری های گوناگون می پرداخت و از مایع بی حسی تمام بدن بنام ” پودر ما فی ” برای جراحی ها استفاده می نمود.
از سلسله های ” وی ” و ” جین ” و سلسله های جنوب و شمال ( ٢٢٠ – سال ۵٨٩ میلادی ) تا سلسله های ” شوه ” و ” تانگ ” و ” وو دای ” ( پنچ سلسله ) ( سال ۵٨١ – سال ٩۶٠ میلادی ) ، تشخیص، با گرفتن نبض رواج یافت. کتابی بنام ” کتاب کلاسیک گرفتن نبض ” که ” وان شوحه ” طبیب معروف سلسله ” جین ” نوشته است، ٢۴ نوع حالت نبض را تشریح می کند. این کتاب نه تنها برای طب سنتی چین تأثیرات مثبتی داشته بلکه در خارج از چین مورد استفاده بوده است. در این دوره هر رشته پزشکی، تخصصی شد. مونوگرافی های طب سوزنی عبارت بودند از : ” کتاب کلاسیک طب سوزنی درجات یک و دو ” ؛ کتاب های ” بائو پوجی” و” جئو حو فائو” آثار نماینده تهیه قرص های عمر جاویدان بخش ( وابسته به مذهب ” دائو”) ؛ در زمینه داروسازی، کتابی بنام ” تئوری تهیه داروهای له گون ” وجود داشت؛ در زمینه جراحی، کتابی بنام ” نسخه های باقی مانده لیو جون جی ” موجود بود؛ کتاب” تئوری درباره علل بیماری ها ” مونوگراف علل بیماری است. کتاب ” درباره نرمه سر ” مونوگرافی بخش اطفال است؛ کتاب ” داروهای گیاهی تجدید نظر شده ” نخستین اثر مربوط به داروها در جهان بحساب می آید؛ مونوگرافی بخش چشم پزشکی بنام ” نکات ظریف این حای ” و غیره. علاوه بر این، در سلسله تانگ کتاب های پزشکی مهمی ازجمله کتابی بنام ” نسخه های مهم و گرانبها ” تألیف شد. این کتاب را ” سون سی میائو” نوشت. کتاب ” نکات مهم جراحی ” را ” وان تائو” نوشت که اثر مهم پزشکی محسوب می شود.
در آموزش پزشکی سلسله سون ( سال های ٩۶٠ – ١٢٧٩ میلاد ) ، تدریس طب سوزنی با اصلاحات مهم و بزرگی همراه بود. ” وان وی یی ” کتابی بنام ” نقشه طب سوزنی — نقاط مناسب روی بدن مجسمه مسی آدم ” تألیف کرده و دو مجسمه بزرگ مسی به اندازه قد انسان را برای طب سوزنی طراحی و تهیه کرده است که شاگردان بر روی آنها آزمایش پزشکی انجام می دادند. این ابتکار برای توسعه طب سوزنی در آینده تأثیرات عظیمی برجای گذارد. در سلسله مین ( سال های ١٣۶٨ – ١۶۴۴ میلادی ) شمار زیادی از پزشکان ظهور کردند. آنها توانستند بیماری های ناشی از عوامل سرماخوردگی و بیماری های تب فصلی و طاعون و غیره را تشخیص دهند. تا سلسله چینگ، تئوری بیماری های تب فصلی به مرحله پختگی رسید و مونوگرافی هایی مانند ” تئوری بیماری های تب فصلی” تألیف شد. از سلسله مین، پزشکی غرب به چین منتقل شد و شمار زیادی پزشکان به ” تلفیق و آمیزش طب سنتی چین با پزشکی غربی ” پرداختند.
تئوری اساسی طب چینی، جمع بندی و خلاصه نظری در مورد حرکات حیاتی بدن انسان و قانونمندی تغییرات بیماریها می باشد که بطور عمده احکامی مانند ” یین ” و ” یان ” ، عناصر پنجگانه، ” یون چی ” و مظاهر ارگانهای درونی و نصف النهارها و همچنین موضوعاتی از قبیل علل بیماری، تفسیر و تعبیر علت بیماری ( بروز و جریان یک بیماری، روش و اصول تشخیص، اصول و شیوه درمان، پیشگیری از امراض و حفظ سلامتی و غیره را د ربر می گیرد.
” یین ” و” یان” از مقوله های فلسفه باستانی چین است. مردم از طریق ملاحظه ودیدن پدیده های متضاد بتدریج مفهوم تضاد داخل مقوله ” ئین ” و” یان ” را درک می کنند و با کاهش و یا افزایش نیروی ” ئین ” و” یان” تغییرات حرکات اشیا را توضیح می دهند. طب چینی با استفاده از نظریه تضا د و وحدت” ئین ” و” یان ” ، ارتباطات مرکب و بغرنج بین بخش های بالائی و پائینی، درونی و برونی بدن انسان و حیات از یکطرف با حلقه های بیرونی مانند طبیعت و جامعه از طرف دیگر را تشریح می کند. تعادل نسبی یگانگی اضداد میان ” ئین ” و ” یان ” پایه ای برای حفظ و تضمین فعالیت های عادی بدن انسان می باشد و عدم تعادل و یا برهم خوردن روابط یگانگی اضداد منجر به بروز بیماری در بدن انسان شده و بر فعالیتهای معمولی حیات تاثیر می گذارد. تئوری عناصر پنجگانه، یعنی مقولات فلسفی پنجگانه چوب، آتش، خاک، طلا و آب، نسبت اشیای متفاوت در جهان عینی را خلاصه می کند و با الگوی دینامیک توسعه و محدود ساختن پنج عنصر ارتباطات متقابل بین اشیاء و قاعده تبدیل آنها را تشریح می کند. طب سنتی چین بطور عمده با تئوری عناصر پنجگانه ارتباطات کارکرد بین ارگان های حساس بدن انسان و مکانیسم ابتلای به بیماری های در حال عدم تعادل امعاء و احشاء شامل قلب، جگر، طحال، ریه، معده، کیسه صفرا، روده و مثانه را تشریح می کند و نیز برای درمان بیماری های مفید است.
حکم ” یون چی” حکمی برای تحقیق و کاوش و آگاهی از تاثیرات تغییرات نجومی، هواشناسی و آب و هوا در طبیعت بر سلامتی مزاج و بیماری ها می باشد. بعبارت دیگر این حکم، حکمی است که طبق پارامتر نجومی تغییرات آب و هوا در طول سال قانونمندی بروز امراض را محاسبه میکند.
” یون ” شامل ” یون ” چوب، آتش، خاک، طلا و آب می باشد. بعبارت دیگر گردش طبیعت در فصول سال: بهار، تابستان، تابستان طولانی، پائیز و زمستان.
“چی” به عوامل آب وهوا در چهار فصل سال از قبیل باد، سرما، گرما، رطوبت،خشکی و آتش اشاره دارد.
تئوری مظاهر ارگان های درونی انسان، فیزیولوژی و تغییرات پاتولوژیک پنج ارگان درونی انسان ( قلب، جگر، طحال، ریه ها و کلیه ها ) ، اعضای ششگانه مجوف و توخالی در بدن ( روده باریک، روده بزرگ، معده، مثانه، کیسه صفرا و ” سان جیاو ” و مغز، مغز استخوان، استخوان، نبض، کیسه صفرا، جفت و غشای جنینی زنان ) را بطور عمده بررسی می کند.
تئوری نصف النهار ها با تئوری علائم ارگانهای درونی ارتباط فشرده دارد. نصف النهار مجرای گردش انرژی حیاتی و خون بدن انسان است و نقش آن برقراری ارتباط اعضای درونی و برونی و شبکه ای کردن تمام بدن انسان می باشد. در وضعیت پاتولوژی، کارکرد سیستم نصف النهار تغییر می کند و باعث پیدایش عوارض متقابل و علائم بدنی می شود. از طریق این علایم می توان بیماری های امعاء و احشاء درونی بدن را تشخیص داد.
پزشکان با استفاده از کارکرد های حس پنجگانه بینایی، شنوایی، بویایی و لامسه و چشایی و صحبت با بیماران و مطلعین بیمار، اطلاعات مربوط به بیماری را به طور کامل و منظم کسب کرده و سپس با استفاده از این اطلاعات به درمان بالینی می پردازند. شیوه های تشخیص عبارت است از: نظارت، استماع و استشمام، استفهام و سنجش نبض که شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری است. هر یک از این شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری نقش خاص و ویژه خود را دارد و نمی توان آنها را جایگزین دیگری کرد و برای درمان بالینی این موارد لازم است و در این صورت می توان با توجه به عوارض بیماری، نتیجه گیری صحیح انجام داد.
شیوه نظارت بر اساس تئوری هایی درباره مجراهای اصلی و فرعی و نصف النهار ها برای تشخیص بیماری انجام می شود. ارتباطات بخش برونی بدن انسان امعاء و احشای بدن فشرده و نزدیک است. اگر فعالیت ارگان های حساس بدن انسان تغییر کند ، حتما در بخش های ظاهری بدن واکنش نشان خواهد داد. مانند تغییر رنگ پوست، جسم و حالت روحی و غیره. از این جهت با نظارت وضع ظاهر بدن و علائم تغییرات، حالت و کارکرد حس پنج گانه صورت، می توان تغییرات ارگانهای داخلی را درک کرد.
شیوه های نظارت می تواند شامل نگاه کردن وضعیت ظاهری بیمار، رنگ چهره، صورت ظاهری و سر و گردن و پنج ارگان حسی ( یعنی گوش ها، چشم ها، لب ها، بینی و زبان ) پوست، شریان و رگ و ورید، مدفوع و ادرار و غیره باشد. محور نگاه کردن، حالت ظاهری و مشاهده رنگ صورت و تشخیص از طریق زبان است. چون که با دیدن علایم گوناگون چهره و زبان، می توان تغییرات کارکرد امعاء و احشاء را تشخیص داد.
استماع و استشمام، شیوه دیگر تشخیض بیماری است. پزشکان با استفاده از حس شنوایی از طریق صدای بیمار و حس بویایی و بوی متنوع مدفوع و ادرار بیمار، شیوه معالجه را تشخیص می دهند.
با شنیدن صدا، نه تنها می توان تغییرات پاتولوژیک ارگانهای صوتی مربوطه را متوجه شد بلکه با توجه به تغییرات صوت، تغییرات امعاء و احشاء شامل قلب، جگر، طحال، ریه، معده، کیسه صفرا، روده و مثانه بیمار قابل معاینه است. استماع صوت عبارت است از: صدای حرف زدن، تنفس، سرفه و غیره.
استشمام کردن بوها به دو نوع استشمام بوهای بدن بیمار و بوی اطاق مسکونی بیمار تقسیم می شود. بوهای بدن بیمار بطورعمده از نفوذ و رخنه سمومی درامعاء و احشاء بدن انسان، انرژی حیاتی و خون و مایع بدن ناشی می شود و از منافذ بدن بیماران و مدفوع و ادرار منتشر می شود؛ بوی اطاق بیمار شامل همین موارد است. برای نمونه، بوی بیماران مبتلا به طاعون کاملا مشخص است.
شیوه استفهام روش دیگر تشخیص بیماری است. پزشکان با گفتگو با بیماران و یا مطلعین بیماری، اطلاعاتی در باره بیماران همانند ابتلا به مرض، پیشرفت بیماری، عوارض کنونی، جریان درمان و غیره بدست می آورند. زمانی که تشخیص بیماری مشکل است و عوارض بدنی وجود ندارد و یا مبهم است، می توان با این روش به پیشرفت هایی دست یافت. پزشکان با این روش می توانند از تمامی اطلاعات مربوط به بیماری ازجمله زندگی روزانه، محیط کار، غذا، اعتیاد، وضعیت ازدواج و دیگر موارد آگاه شوند.
موضوعات اصلی شیوه استفهام اطلاعات عمومی مبتلایان ( نام، جنسیت، سن، شغل، ازدواج، ملیت، محل تولد، نشانی، تاریخ مراجعه به پزشک )، اظهارات مبتلایان درباره وضع بیماری، تاریخچه بیماری کنونی، عوارض کنونی، تاریخچه بیماری های گذشته، تاریخچه شخص، تاریخچه خانواده و غیره را دربر دارد. شیوه استفهام عوارض کنونی بطور عمده عبارت است از: استفهام سرما و گرما، استفهام خواب، عواطف و همچنین مدفوع و ادرار.
پزشکان، با دست، روی بدن بیمار را آهسته لمس کرده و برخی نقاط را فشار می دهند. گرفتن نبض و لمس بدن روشی برای تشخیص بیماری است. روش تشخیص بوسیله گرفتن نبض شامل تجربه و مشاهده تغییرات حالت نبض، تغییرات پاتولوژی درون بدن بیماران و موارد مشابه است. فشار دادن برخی نقاط بدن برای آگاهی از تغییرات غیر عادی انجام می شود. با این کار تغییرات پاتولوژی و شدت بیماری مشخص می شود.
داروی سنتی چینی مواد دارویی است که در طب سنتی چینی برای پیشگیری از بیماری ها و تشخیص و درمان آنها استفاده می شود. این داروها بطورعمده از داروهای طبیعی و فرآورده های تکمیلی ترکیب می شود که شامل داروهای گیاهی، داروهای حیوانی و معدنی و بخشی از داروهای تکمیلی شیمیایی و بیولوژیک است. اختراع و اکتشاف داروی سنتی چین و کاربرد آن در چین، تاریخ چند هزار ساله دارد. با این حال کلمه ” داروی سنتی چینی ” بعدها پیدا شد. پس از ورود علم پزشکی غربی به چین به منظور تشخیص دو نوع علم پزشکی و دارویی ” داروی سنتی چین ” نیز پا به عرصه گذارد.
امپراتور سوم در عصر باستان چین ” شن نون ” نام داشت. گفته می شود که او یک روز صد نوع گیاه را مزه کرد و ٧٠ نوع ماده سمی یافت. این روایت بیانگر سرسختی زحمتکشان عصر باستان بود که مبارزات دشواری با طبیعت و بیماری داشته و در جریان آن داروها را کشف کرده و تجربیاتی اندوختند. این تصویر واقعی از منشاء داروهای سنتی چین است.
از دوران سلسله های شیا، شان و جو ( تقریبا در پایان ٢٢ قرن قبل از میلاد تا سال ٢۵۶ قبل از میلاد)، در چین نوشیدنی های دارویی و جوشانده های گیاهی دارویی چینی وجود داشته است. کتاب ” شی جین ” مجموعه اشعار در سلسله جوی غربی ( تقریبا ١١ قرن قبل از میلاد — ٧٧١ سال قبل از میلاد) قدیمی ترین کتابی است که درباره داروها نوشته شده است. کتابی” نیه جین” قدیمی ترین قانون نامه باستانی درباره تئوری طب چینی می باشد که تاکنون حفظ شده و پایه ای برای تئوری اساسی داروهای چینی است.
کتاب ” شین نون بن تسائو جین ” قدیمی ترین مونوگراف داروشناسی می باشد که تاکنون حفظ شده است. پزشکان زیادی در سلسله های چین و هان ( سال ٢٢١ قبل از میلاد — سال ٢٢٠ میلاد ) مدارک فراوان داروشناسی را از سلسله ” چین” بدست آورده و تا سلسله ” هان ” جمع آوری و جمع بندی کرده و این کتاب را تألیف کردند. در این کتاب ٣۶۵ نوع دارو ثبت شده که تاکنون نیز مورد استفاده بالینی است. این کتاب شکل گیری اولیه داروشناسی سنتی چین را ثابت می کند.
در سلسله تانگ ( سال ۶١٨ — ٩٠٧ میلادی ) اقتصاد رونق یافته و به توسعه داروهای سنتی چین مساعدت شد. دولت تانگ ابتدا کار تآلیف و تجدید نظر کتاب ” داروهای گیاهی تانگ ” — اولین داروهای گیاهی در سراسرجهان را انجام داد. در این کتاب ٨۵٠ نوع دارو ثبت شده است. علاوه بر این مجموعه صفحات مصور دارویی افزایش یافته، مقیاس و ترکیبات داروشناسی سنتی چین بیش از پیش تکمیل شد.
تا سلسله مین ( سال ١٣۶٨ — ١۶۴۴ میلادی ) ، ” لی شی جین ” کارشناس داروهای گیاهی با صرف ٢٧ سال زمان، کار تآلیف اثر” یادداشت های داروهای گیاهی” اثر بزرگ درباره داروشناسی سنتی چین را انجام داد. دراین کتاب ١٨٩٢ نوع دارو ثبت شده است. این کتاب بزرگترین اثر در تاریخ داروهای گیاهی چین است.
پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال ١٩۴٩، پیرامون داروهای سنتی چین به پژوهش های گسترده درزمینه های گیاه شناسی، علم تشخیص و تمیز، شیمیایی، داروشناسی و پزشکی بالینی انجام شده و برای تعیین منشاء دارویی، تشخیص ساختگی بودن مواد داروی و تشریح مکانیسم نقش و غیره مآخذ علمی ایجاد شد. بر اساس تحقیق و بررسی عمومی منشاء دارو در سراسر چین، درسال ١٩۶١ کتاب ” تاریخچه داروهای سنتی چین ” کشوری و محلی تألیف شد. چاپ ” لغت نامه بزرگ داروهای سنتی چین ” در سال ١٩٧٧، باعث شد تعداد داروهای سنتی چین که در قانون نامه های باستانی به آن اشاره شده بود، به ۵٧۶٧ نوع برسد. علاوه بر این، کتب مرجع درباره داروهای سنتی چین، مونوگراف های فراوان درباره داروهای گیاهی چینی محلی و روزنامه ها و مجله های مربوط به داروهای سنتی چین یکی پس از دیگری به چاپ و نشر رسید و ارگان های پژوهشی علمی، آموزشی و تولید داروهای سنتی چین ایجاد شدند.
چین پهناور بوده و دارای مزیت های جغرافیایی مختلف است. آب و هوای آن گوناگون می باشد و محیط زیست مناطق، متفاوت است. این وضعیت برای رشد گیاهان دارویی شرایط مساعدی فراهم آورده است. در حال حاضر، در چین بیش از ٨٠٠٠ نوع داروی سنتی چین آماده بهره برداری است و بیش از ۶٠٠ نوع داروها مورد استفاده روزمره است. فراوانی انواع و کمیت بالای آن در مقام اول جهان قرار دارد. داروهای سنتی چین نه تنها نیاز داخلی کشور را تکافو نموده بلکه به بیش از ۸۰ کشور و منطقه جهان صادر شده و در جهان شهرت زیادی یافته است.
جمع آوری و برداشت داروهای گیاهی سنتی چین از جمله کارهای مهم تولید و تهیه مواد دارویی گیاهی سنتی چین بوده و کارشناسان طب و داروی سنتی چین در سلسله های مختلف بر جمع آوری و برداشت تأکید خاصی داشته اند. بدلیل آنکه داروهای گیاهی در مراحل متفاوت رشد آن، عناصر و میزان محتوای آن یکسان نیست و شفا بخشی داروها و تأثیرات منفی و جانبی آن نیز فرق می کند. از این جهت، جمع آوری و برداشت بموقع برای تضمین تأثیرگذاری دارو، کاهش تأثیرات منفی و جانبی بسیار مهم است. معمولا مواد علفی مورد استفاده پزشکی اکثرا هنگامی که شاخ و برگ زیاد و پرپشت داشته و تازه شکوفه می دهد، جمع آوری می شود. همچنین وقتی که گل تازه غنچه داده است، جمع آوری و چیده می شود تا مورد استفاده پزشکی قرار گیرد.
دانه ها هنگامی که رسیده می شود، چیده میگردد؛ مواد مورد استفاده پزشکی، از نوع ریشه و ساقه بهتر است. در اواخر پائیز و اوایل بهار برداشت گردد؛ ریشه و پوست گیاهان بهتر است در بهار و پائیز جمع آوری و بریده شود؛ داروهای حیوانی باید با توجه به فصول رشد و نمو و فعالیت حیوانات جمع آوری گردد؛ مواد معدنی در تمام سال قابل جمع آوری است. از این مواد می توان برای مصارف پزشکی استفاده کرد. پس از جمع آوری و برداشت مواد مورد استفاده پزشکی برای تهیه دارو، باید از شیوه های تهیه داروی چینی از انتخاب قطعه کردن، خشک کردن، پخت با آتش ملایم گرفته تا جوشاندن، پالایش و تخمیر استفاده کرد. مواد دارویی پس از تهیه اولیه می تواند مستقیما به داروخانه برای تجویز نسخه و کارخانجات داروسازی برای تهیه منتقل شود و مورد استفا ده قرار گیرد. مواد مورد استفاده پزشکی که به اشکال فوق تهیه می شود باید با توجه به خاصیت آنها جداگانه با اتخاذ شیوه هایی چون زیر آفتاب در هوای آزاد، در سایه و یا با آهک در حالت خشک نگهداری شود. برخی از آنها باید با شیوه هایی چون حرارت کم، دور کردن از نور، مهر و موم کردن، مقابله و آمیختن با مواد شیمیایی نگهداری شود تا فاسد نشود و در آب حل نگردد و از بین نرود. این مواد باید قبل از استفاده مورد نظارت و تشخیص قرار گرفته و مرغوبیت آن تأئید شود تا امینت و تأثیرگذاری آن برای استفاده پزشکی و دارویی تضمین گردد.
کاربرد داروهای سنتی چینتاریخ کاربرد داروهای سنتی چین بسیار طولانی است و در تکثیر و رونق آن، ملت چین نقش مهمی ایفا کرده است. تئوری داروهای سنتی چین و تجربیات عملی آن ویژگی فرهنگ چین را نشان می دهد. داروهای سنتی چین اکثرا از گیاهان دارویی طبیعی گرفته شده است. از این رو تأثیرات منفی و جانبی کمی دارد. علاوه بر این، یک دارو، ترکیبات زیادی دارد و بطور گسترده در درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. داروهای سنتی چین غالبا از چند جزء ترکیبی ساخته شده است و به طور همزمان متشکل از چند نوع دارو و چند نسخه و به شکل منطقی، استفاده می شود. تأثیرات درمان آن بالا و تأثیرات منفی و جانبی آن کم است.
در تئوری علم طب سنتی چین اثرات مداوای داروهای سنتی به انسان مأخذ و اصل است. اثرات مداوای داروهای سنتی چین به خاصیت دارو بستگی دارد. داروهای سنتی چین سرد، گرم، معتدل بودن، خنکی و پنج مزه ترش، تلخ، شیرین، تند و شور و سموم را دربر دارد. به منظور کاربرد امن و مؤثر داروهای سنتی چین، باید دانش اصلی داروهای سنتی چین مانند استفاده همزمان از دو دارو یا بیش از آن، رژیم غذایی، میزان دارویی، روش های استفاده از آن و نسخه پیچیدن را فرا گرفت. طبق وضع بیماری و ویژگی های مختلف دارو، اغلب چند نوع از داروها با یکدیگر آمیخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد. رژیم غذایی عبارت است از: عدم استفاده نابجا از دو دارو یا بیش از آن، رژیم در زمان بارداری، غذا خوردن و عوارض بیماری. میزان دارویی بالینی را توصیه می کند. زیادی و کمی در میزان دارو باید با توجه به عوامل مختلف از جمله خاصیت دارو، شکل دارو ( مانند مایع، پودر یا قوص )، استفاده همزمان از دو دارو یا بیش از آن، سن بیمار، بنیه، وضع بیماری و تغییرات فصلی تعیین شود.
داروهای سنتی چین در آینده نیز توسعه خواهد یافت. بر این اساس از تجربیات مربوط به تولید سنتی مواد پزشکی برای داروهای سنتی چین و پرورش دانه های مرغوب گیاهی استفاده خواهد شد. برای نمونه، پژوهش در زمینه های پرورش دانه ها از طریق تابیدن ایزوتوپ و پروژه موجودات زنده: تقویت جذب و کشت و پرورش گیاهان پزشکی خودرو با میزان بالا از قبیل ریشه شیرین بیان، “هوان چینگ ” نوعی گیاه پزشکی در چین بنام ” روت ” و ” چائو هو ” نوعی گیاه پزشکی در چین و بیش از ۲۰ نوع از مواد پزشکی وارداتی و همچنین پژوهش درباره پیشگیری از فساد نژادی دانه ها و تقویت کارهای تحقیق و بررسی منابع جدید و توسعه منابع.
طب سوزنی بخش مهمی از پزشکی سنتی چین است، این بخش ابتدا فقط نوعی شیوه درمانی تلقی می شد و بعدا بتدریج توسعه یافت. علم طب سوزنی علم جمع بندی و پژوهش فنون درمانی طب سوزنی و قواعد کاربرد بالینی و تئوری اساسی آن بحساب می آید. ( تصویر زیر نقشه بخشی از نکات مناسب بدن برای طب سوزنی )
طب سوزنی دارای تاریخ دیرینه است. در کتب باستانی و قدیمی آمده است که وسایل ابتدایی طب سوزنی، سوزن سنگی است که در طب سوزنی چین باستان بکار می رفت. این وسیله سوزن سنگی برای استفاده طبی تقریبا در عصر حجر جدید ٨٠٠٠ تا ۴٠٠٠ سال پیش معادل مرحله بعدی نظام کمون قبیله ای به وجود آمد. چین درجریان اشتغال به مطالعه و بررسی کشفیات قدیمی، سوزن سنگی برای استفاده طبی را کشف کرد. تا در سلسله های بهار و پائیز(٧٧٠ سال تا ۴٧۶ سال قبل از میلاد )، طب از قید وبند جادوگری رها شده و پزشکان متخصص پرورش یافتند.
در کتاب ” بیوگرافی فامیل جوی شی ” طب سوزنی و نوعی معالجه در طب چینی که در آن برگ های ریز برنجاسف چینی سوزانده و برای درمان در نقاط معین اعصاب بدن انسان گذارده، تشریح شده است.
از سلسله کشورهای جنگجو تا سلسله هان غربی ( سال ۴٧۶ قبل از میلاد تا سال ٢۵ میلاد )، بدنبال پیشرفت فنون ذوب آهن، سوزن فلزی بتدریج تعمیم یافت. در نتیجه سوزن فلزی تدریجا جایگزین سوزن سنگی برای استفاده طبی شد و بدین ترتیب، دامنه کاربرد طب سوزنی گسترده تر گردیده و روند توسعه طب سوزنی تسریع شد. در سلسله هان شرقی و سلسله سه کشور پادشاهی، بسیاری از کارشناسان پزشکی که در طب سوزنی مهارت داشتند، پا به عرصه گذاشت. کتاب ” قانومندی و روش های طب سوزنی ” که ” هوان فو می ” تألیف کرد، یک مونوگرافی طب سوزنی با سیستم کامل است. در سلسله های جین غربی و شرقی و سلسله های جنوب و شمال ( سال ٢۵۶ — ۵٨٩ میلاد )، تعداد مونوگراف های طب سوزنی بیشتر شد. در این دوران، فنون طب سوزنی به کره شمالی و ژاپن و کشورهای دیگر انتقال یافت.
در سلسله های ” شوه” و ” تانگ ” ( سال ۵٨١ — ٩٠٧ میلاد) ، طب سوزنی به یک محبث تخصصی مبدل و در دفتر دولتی پزشکان ویژه امپراتور– ارگان آموزش پزشکی آن زمان رشته تخصصی طب سوزنی دایر شد. سپس علم طب سوزنی بطور مستمر توسعه یافت. از قرن ١۶ م، طب سوزنی در اروپا گسترش و توسعه یافت. با این حال، در سلسله ” چینگ “، اطبا ء به نقش داروها اهمیت داده و کمتر به طب سوزنی می پرداختند. این وضع تا اندازه ای مانع توسعه طب سوزنی گردید.
پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال ١٩۴٩، طب سوزنی بطور گسترده توسعه یافت. در بیش از ٢٠٠٠ بیمارستان طب چینی که در حال حاضر در سراسر چین پراکنده اند، بخش طب سوزنی دایر شده است؛ پژوهش علمی طب سوزنی به سیستم های مختلف ارگانیسم و بخش های بالینی مرتبط است؛ پژوهش در مسایلی مانند نقش های طب سوزنی در تعدیل و تنظیم، تسکین درد و تقویت مصونیت و پدیده های نصف النهار ها، مسایل مربوط به ارتباطات این مجرا و نقاط مناسب بدن برای طب سوزنی با امعاء و احشاء شامل قلب، جگر، طحال، ریه، معده، کیسه صفرا، روده و مثانه مرتبط است و مدارک فراوان با ارزش در آزمایش های علمی محسوب می گردد.
ماساژ (یا مالش) شیوه ای است که روی مجراهای اصلی و فرعی انرژی حیاتی و رگ های خون انسان و نقاط مناسب بدن برای طب سوزنی و محل های معین انجام می شود و با انجام آن از ابتلا به بیماری ها جلوگیری و به سالم سازی بدن کمک می شود.
ماساژ بر اساس نظریه طب سنتی چین و براساس اصول تشخیص مرض و معالجه آن با تحلیل همه جانبه بیماری و حال مزاجی بیمار انجام می شود. درماساژ دادن از داروهای خوراکی بهره گرفته نمی شود و تأثیرات منفی آن بسیار کم است و برای بسیاری بیماری ها، تأثیرگذاری نسبتا خوب دارد و روشی ساده و آسان است. با این حال دامنه کاربرد آن بسیار گسترده است. اینگونه روش معالجه برای بیماری های معمولی از قبیل: بیماری مهره های گردن، آسیب دیدگی حاد عضلات کمر( بر اثر کار جسمی زیاد)، شکاف در مهره های بدن، صدمه به عضلات ورباط ها و مفاصل دست ها و پاها و غیره مؤثر است. حرکات دستی ماساژ طبق استاندارد معین و با رعایت اصول فنی و خواستهای اساسی مانند بادوام، با قوت، متعادل، ملایم و اثرگذار عملی می شود. ماساژ تنها به حرکات دست محدود نمی شود بلکه با پا و قسمت بالای بازو دست و یا با توسل به وسایل مخصوص ماساژ انجام می شود. گاهی نیزمی توان از مرهم های ویژه برای ماساژ دادن استفاده کرد. برای نمونه مرهم مالش، خامه مالش، روغن گرفته شده از گیاهی به نام ” دونگ چینگ “، روغن کافیشه، روغن کنجد و موادی مانند پودر و یا سایر مایع های روغن کاری. شیوه های ماساژ دادن فراوان است. شیوه های معمولی عبارت است از: فشار دادن، مالیدن، فشردن با یک انگشت، حرکت دادن، کوفتن، با دست کشیدن وغیره. برخی اوقات ماساژ برای پیشگیری و درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. برای نمونه: ماساژ کودکان، ماساژ برای معالجه شکسته بندی استخوان، ماساژ با ” چی گون ” ( روش سنتی تمرین تنفسی عمیق در چین) وغیره؛ ماساژ گاهی برای سالم سازی بدن شخصی انجام می شود و هر کسی قادر به انجام آن است: مثلا ماساژ بهداشت چشمان، بهداشت دست ها و پاها، برای سالم سازی معده، برای آرامش بخشیدن به اعصاب و غیره.
طب سنتی چین نه تنها طب سنتی ملیت ” هن ” بلکه طب سنتی اقلیت های مختلف را دربر می گیرد. هر اقلیت ملی چین در جریان توسعه، تحت تأثیرات عوامل از جمله ناحیه گرایی و فرهنگ متفاوت قرار گرفته و سر انجام طب سنتی اقلیت ملی با خصوصیات خاص شکل گرفته است که بطور عمده طب سنتی ملیت تبت، ملیت های مغول، اویغور، کره، جوآن، دای و ملیت یی را دربر می گیرد و همچنین طب و داروهای سنتی اقلیت های ملی مانند ملیت های میو، لاهو، ارلون، چون و غیره را شامل می شود.
بدلیل آنکه تاریخ و فرهنگ اقلیت های ملی متفاوت است، وضعیت کنونی پیشرفت طب و داروهای ملیت ها نیز یکسان نیست. طب و داروهای سنتی بعضی ملیت ها نه تنها شامل روش های تشخیص و درمانی بوده بلکه سیستم تئوری طب و داروهای خاص آن را هم شکل داده است؛ برخی اقلیت ها فقط تعداد کمی از کتاب های طبی و دارویی را که در میان مردم پراکنده شده، نگهداری کرده و اکنون در حال جمع آوری و تنظیم آن هستند؛ بعضی اقلیت ها یادداشت کتبی ندارند و فقط برخی نسخه های پزشکی و روش های ساده معالجه، در میان مردم رایج است.
طب سنتی بعضی اقلیت های ملی به غیر از جذب طب سنتی ملیت هان، عناصر پزشکی کشورهای دیگر را جذب کرده است و بدین ترتیب موضوعات طب های ملیتی چین غنی تر شده است. برای نمونه طب سنتی ملیت تبت طب سنتی ملیت هان و نیز طب سنتی هند باستانی را جذب کرده است؛ طب سنتی ملیت مغول پزشکی سنتی ملیت های هن و تبت و نیز پزشکی روسی را جذب کرده است.
طب سنتی ملیت تبت بحش مهمی از تشکیلات طب و داروی سنتی چین و طب سنتی اقلیت های ملی است که ملیت تبت قسمت عمده آن محسوب می شود و در روند درمانی درازمدت خلق شده و توسعه یافته است و بطورعمده در مناطق تبتی نشین رواج دارد. این مناطق عبارت است از: ناحیه خودمختار تبت، استان های چینگ های، سی چوان و گن سو؛ در کشورهای هند، نپال و مناطق دیگر آسیای جنوبی نیز طب سنتی ملت تبت رایج است.
طب ملیت تبت در فلات چینگ های و تبت شکل گرفته است و دارای ویژگی های چشمگیر ملیتی، اجتماعی و طبیعی می باشد. فلات چینگ های — تبت از مناطق سرد سیر می باشد و ارتباط آن با خارج بسیار کم است. از اینرو، طب سنتی تبتی در درازمدت خصوصیات ذاتی خود را حفظ کرده است. برای نمونه انواع حیوانات و نباتات در فلات چینگ های — تبت نسبتا کم است و به این سبب داروهای سنتی ملیت تبت اکثرا از حیوانات و نباتات ضد سرما که در محیط کوهستانی با اکسیژن کم می روید ، تهیه می شود.
در تبت، بدلیل آنکه اندیشه مذهبی بودا در زمینه های مختلف اجتماعی نفوذ کرده و به نیروی قدرتمند روحی تبدیل شده است، طب سنتی تبتی نیز از زمان بنیادگذاری دارای رنگ مذهبی بودای تبتی بوده است. تئوری اساسی طب سنتی ملیت تبت طب سنتی تبتی در جریان تولید و یک فرایند درازمدت، به یک سیستم نظری خاص تبدیل شده است.
تئوری طب سنتی تبتی بر آن است که در درون بدن انسان سه عامل بزرگ ” لون ” ، ” چی بائو ” و ” په گین” ، هفت پایه مادی خوراک مرغوب، خون، گوشت، چربی، استخوان، مغز استخوان، عصاره و ادرار، مدفوع و عرق وجود دارد. سه عامل بزرگ تغییرات هفت پایه مادی و سه خاصیت مذکور را شکل می دهد. تحت شرایط فیزیولوژی معمولی، سه عامل فوق بر یکدیگر متکی و عامل یکدیگر بوده و همآهنگی و تعادل متقابل را حفظ کرده اند. زمانی که هر یکی از این سه عامل و یا چند عامل به هر دلیلی دچار اختلال شود، بیماری های ” لون ” ، ” چی با ” و ” په گین ” رخ خواهد داد و برای درمان آنها به تعدیل و تنظیم سه عامل مهم است.
” لون” ، قوه محرکه برای حفظ فعالیت فیزیولوژی بدن انسان می باشد و ماهیت آن با ” انرژی ” طب سنتی ملیت ” هان ” شبیه است و معنی آن از ” انرژی ” طب سنتی چین گسترده تر است؛ ” چی بائو ” به زبان چینی، جرأت و یا گرم مزاجی معنا می دهد و دارای همین ماهیت می باشد. کارکرد های عمده آن تولید انرژی، حفظ حرارت بدن انسان و تقویت کارکرد معده، بهسازی رنگ چهره، جرآت دادن به انسان و افزایش عقلانیت می باشد؛ ” په گین ” به زبان چینی ” آب دهان” معنا می دهد و ترکیبی از آب دهان و بزاق در طب چینی است و با اخلاط چهارگانه بدن، و مواد دیگر مایع در بدن ارتباط فشرده دارد. در باره دلیل ابتلا به بیماری ها، طب سنتی تبتی چنین نظریاتی دارد حاکی از اینکه اگر همآهنگی و تعادل ” لون ” ، ” چه با ” و ” په گین ” از بین رود، انرژی اصلی درونی بدن انسان آسیب می بیند و بدین ترتیب، به سلامت انسان ضرر می رسید. از این جهت هدف از درمان تعدیل و تنظیم سه عامل و همآهنگی مجدد آنهاست.
عادات ملی و آداب و رسوم مردم تبت باعث شده است، طب سنتی تبتی تشریح بدن انسان و فیزیولوژی آن را نسبتا عمیق درک کند. بر اساس طب سنتی تبتی، اعضای بدن انسان به پنج ارگان درونی و اعضای ششگانه مجوف و توخالی بدن تقسیم می شود. پنج ارگان درونی انسان قلب، جگر، طحال، ریه و کلیه ها است. اعضای ششگانه مجوف و توخالی در بدن روده بزرگ، روده باریک، معده، مثانه، کیسه صفرا و ” سان موسیو ” را شامل می شود. در عصر باستان، طب سنتی تبتی با تشبیهات گوناگون به صورت خیالی کارکرد های فیزیولوژیک هر عضو را تعریف می کرد، برای نمونه: قلب مانند پادشاه بر تخت سلطنت می نشیند، در مرکز قفسه سینه بدن انسان جای دارد؛ ریه ها مانند وزیران و شاهزادگان دور پادشاه جای گرفته است؛ جگر و طحال مانند ملکه و سوگلی امپراطور نزدیک امپراطور هستند و با همدیگر ارتباط فشرده دارند؛ کلیه ها مانند بلند ترین ستون فقره یک اطاق مهم است. بدون آن بدن نمی تواند مانند یک عمارت محکم پا برجا بماند و مقاومت داشته باشد. بر این اساس، ارتباط طب سنتی تبتی در روزگار قدیم با بدن نسبتا علمی بوده است.
پزشکان تبتی طرفدار استفاده از موادی هستند که اثر دارویی را بیشتر می کند. برای نمونه شکر سفید برای درمان بیماری های گرم مورد استفاده قرار گیرد. با شکر قهوه ای رنگ می توان بیماری های سرد را درمان کرد. علاوه بر این، شیوه های خوردن داروها نیز باید مشخص شود. مثلا داروی قرص مانند چینی معمولا همراه با آب گرم خورده می شود، برای معالجه بیماری سرد قرص با آب گرم خورده می شود و برای بیماری گرم برخلاف آن، با آب سرد مصرف می شود. برای بیماری های دیگر قرص با آب ولرم خورده می شود.
نوعی معالجه در طب چینی است که در آن با استفاده از آتش زدن لوله کاغذی تهیه شده از برگ های ریز نقاط معین عصب بدن انسان را دود می دهند. طرز تهیه وسیله ” جیو ” به این قرار است: برگ های خشک شده ” برنجاسف ” خرد خرد و با آن لوله های کاغذی پر می شود. هنگام معالجه سرلوله را روشن می کنند و دود آنرا به نقاط معین بدن بیمار می دهند .
برگ های ” برنجاسف ” از مواد عمده برای تهیه لوله ” جیو ” در طب سنتی تبتی محسوب می شود. این نوع شیوه درمانی معمولا برای درمان بیماری های گرم مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه بیشتر برای درمان بیماری های سرد بخصوص بیماری های معده، سوء هاضمه، تجمع آب در بافتهای بدن، استسقاء، اختلال اعصاب، بیماری صرع، ضعف حافظه و غیره مورد استفاده است. در طب سنتی تبتی برای انجام این شیوه درمانی معمولا نقاط مشخص مناسب بدن انتخاب می شود.
روش درمانی است که بر اساس آن با استفاده از داروی خوراکی، فرد بیمار قی می کند. علایم عبارت است از: سوء هاضمه، برآمدگی شکم یا درد معده، خوردن سهوی غذای سمی و یا انگل در بدن، ” په گین ” های گوناگون در معده از جمله خلط بنفش، خلط خاکستری و غیره، با روش درمانی فوق بر طرف خواهد شد. سالخوردگان و افراد ضعیف المزاج، زنان باردار و کودکان نمی توانند از این روش استفاده کنند. اگر خوراک سمی خورده شده، بتدریج از بدن خارج شود، نیازی به قی کردن نیست.
مرهم نهادن، از شیوه های ویژه درمان در طب سنتی تبتی است. از طریق مرهم نهادن روی پوست عوارض بیماری درونی بدن درمان می شود. این کار ساده است. بر اساس نظریه طب سنتی تبتی، شیوه درمان از طریق مرهم نهادن برای تقویت مزاج مفید است. برای بیماری هایی چون زمختی پوست، کمبود خون و ضعف بدن به دلیل خونریزی، خستگی مفرط، بی خوابی و غیره. می توان از مرهم های معمولی استفاده کرد.
روش درمانی طب سنتی تبتی از طریق حمام با دارو یک روش درمانی طبیعی با ویژگی خاص محسوب می شود. آبهای دارویی معمولی مانند سرچشمه های آب گرم، سرچشمه های گرم آب معدنی گوگرد دار، سرچشمه گرم سنگ ” هانشوی”، سرچشمه گرم ” سنگ فنشی “، سرچشمه گرم ” وو لین جی” و سرچشمه گرم سنگ آهک است.
روش حمام به دو نوع حمام آبی و حمام مالیدن دارو تقسیم می شود که هر یک از آنها خصوصیاتی دارد. درمان بیماری های مناسب از طریق پنج نوع سرچشمه گرم طبیعی فوق الذکر بهترین نتیجه را حاصل کرده است. نقش این روش درمانی گوناگون است. ظاهرا تأثیرات آن رفع گرمای مخفی شده در عضلات و در درون مغز استخوان می باشد. در روش استفاده از دارو با روش مالش، داروهای جوشانده و ترکیبی در داخل کیسه ای قرار داده شده و سپس بر روی بدن بیمار و یا محل های درد بدن قرار داده می شود تا درمان کامل گردد.
طب سنتی ملیت مغول طب سنتی ای است که از طرف ملیت مغول در پراتیک درمانی درازمدت بتدریج شکل گرفته و توسعه یافته است و با تاریخ دیرینه و موضوع غنی نتیجه تجربیات و چکیده عقل و درایت مردم ملیت مغول در مبارزه با بیماری ها بوده و نیز یک علم پزشکی دارای ویژگی های خاص ملی و خصوصیات چشمگیر محلی می باشد. در جریان تشخیص و درمان بیماری ها با این طب شفا بخشی خوب و اقتصادی و ساده است.
طب سنتی ملیت مغول با ارتباط سه رشته برنامه مغولی ” حه یی ” ، ” شی لائو ” و ” با داگن ” پدیده های فیزیولوژی و پاتولوژی بدن انسان را تشریح می کند. ” حه یی “، به نیروی محرکه کارکردهای گوناگون فیزیولوژی اشاره دارد. هر تفکر، زبان، حرکت و فعالیت، کارکرد امعاء و احشاء توسط آن ترتیب داده می شود. اگر کارکرد ” حه یی ” غیر عادی باشد، باعث تضعیف کارکرد امعاء و احشاء می شود و علائم غیر طبیعی در هوش و حواس رخ می دهد و فرد دچار بیخوابی، ضعف حافظه و غیره می شود. ” شی لای ” معنای حرارت دارد. حرارت بدن، ارگانیسم انرژی گرمای هر جهاز بافتی و مشوق روحیه و غیره است. اگر ” شی لائو” زیاد کار کند، فرد مبتلا به بیماری می شود. برای نمونه تلخی دهان، ترش کردن، دیوانگی و عوارض دیگر. ” پادگن ” به نوعی ماده مخاطی در بدن اشاره می شود که دارای خصوصیات خنک کنندگی می باشد. اگر تعادل کارکرد ” پادگن” از بین رود، به غیر از علائم سرمای معمولی، مشکلات دیگری در بدن رخ می دهد.
در محلی معین مجرای رگ بریده و یا سوراخ می شود و خونگیری انجام می گردد. از این طریق خون بیمار جذب می شود و درمان و پیشگیری از بیماری ها صورت می گیرد. روش درمان با خونگیری برای درمان بیماری های گرم ناشی از خون و” شی لائو ” مناسب است. برای نمونه درمان آماس، کورک، دمل، بیماری نقرس، سل و غیره. این روش به دو اقدام آمادگی قبل از عمل جراحی و خونگیری تقسیم می شود.
این روش روش درمانی برونی است که بادکش کردن در آن با خونگیری تلفیق می شود: اول محلی روی بدن برای بادکش مشخص می شود. سوزن زنی انجام می شود و سپس بادکش می شود تا خون های کثیف از بدن خارج گردد و حرکت خون عادی شود. درمان بیماری با این روش ساده در بخش های عضلانی، با ارتجاع زیاد، بدون موی بدن و سر انسان و فرورفتگی و برآمدگی استخوان انجام می شود. خصوصیات این روش عبارت است از: شفابخشی سریع، درمان در کوتاه مدت، سادگی، فقدان درد و غیره.
این نوع درمانی یک شیوه درمانی به شکل سوزاندن گیاهان در برخی نقاط مناسب پوست بدن انسان و دود دادن آن است و روش مخصوص معالجه مغولی نیز سوزاندن لوله گیاهی بنام ” کنگر بای شان ” و گیاهی بنام ” سی خه لیو ” و غیره است.
درمان با شیر مادیان نوعی روش درمانی غذایی سنتی ملیت مغولی است که بدنسازی و روش های درمانی گوناگون را شامل می شود. بخصوص برای درمان شوک پس از زخمی شدن، خفگی و درمان بیماری های قلبی، پژوهش ها ثابت می کند در شیر مادیان عناصر مفیدی برای بدن وجود دارد. برای نمونه قند، پروتئین، چربی، ویتامین و غیره. بخصوص میزان ویتامین ” سی ” آن نسبتا زیاد است. به غیر از این، اسید آمینه، اسید لاکتیک، مخمر، ماده معدنی، ماده معطر و عناصر دیگر نیز در آن موجود است.
این روش درمانی با خصوصیات ملیتی است که اطبای شکسته بند در سلسله های مختلف با بهره گیری از تجربیات درمان شکستگی های گوناگون استخوان، در رفتگی استخوان یا مفصل و صدمات عضلات و رباط ها از آن استفاده کرده اند. فن شکست بندی طب سنتی ملیت مغول شامل بازگردندان استخوان به حالت عادی، مالش و ماساژ، درمان با داروهای جوشانده، مراقبت و آموزش درمانی، دفع مسمومیت، بهبود سیستم های بدن و درمان عضلات و مفاصل است.
منطقه خود مختار اویغور سین جیانگ در عصر باستان نواحی غربی ( اصطلاحی در عهد سلسله ” هن ” برای منطقه غرب ” یومن گوان ” که شامل” سین جیان ” کنونی و بخش های آسیای میانه می شد ) را شامل می گردد. در دوران ” هان غربی ” ( سال ٢٠۶ قبل از میلاد — سال ٢۵ میلاد ) ” راه ابریشم ” که از نواحی غربی عبور می کرد، هموار و بدون مانع بود و به همین سبب به توسعه تجاری و مبادلات فرهنگی مساعدت کرد. طب و داروهای خاوری و غربی در سین جیانگ مورد استفاده وسیع بود و این باعث پیشرفت طب و داروسازی محلی شد. از این جهت طب سنتی ملیت اویغور بر اساس تجربه ، جمع آوری و توسعه طب سنتی و جلب چکیده های فرهنگی ملیت های متفاوت و مناطق مختلف شرق و غرب در این زمینه توسعه یافت و پس از آن سیستم طب سنتی با خصوصیات ملیت ا ویغور شکل گرفت.
طب و داروی ملیت اویغور در گنجینه طب سنتی چین، جایگاه جنوبی دارد و تعداد داروهایی که تاکنون در فهرست کشوری داروها ثبت شده است به ٢٠٢ نوع می رسد. در این میان ١١۵ نوع گیاه دارویی، ٨٧ نوع نسخه پزشکی آماده و داروهای دیگر وجود دارد. در سین جیانگ یکی از ۴ منطقه ای که از لحاظ میانگین عمر ساکنین از سایر مناطق سراسر جهان بالا تر است، طب و داروی ملیت اویغور در میان مردم بطور گسترده مورد استفاده است. این طب و داروهای آن در کوه های برفی، بیابان ها، علفزارها و واحه ها توسعه یافته است. تنوع داروهای پزشکی ملیت اویغور در سراسر منطقه خودمختار قوم اویغور سین جیانگ جمعا بیش از ۶٠٠ نوع داروی اویغوری وجود دارد و حدود ٣۶٠ نوع دارو به طور معمول مورد استفاده قرار می گیرد. تقریبا ١۶٠ نوع دارو با منابع محلی تهیه می شود که ٢٧ درصد انواع داروهای ملیت اویغور را تشکیل می دهد. داروهای ملیت اویغور معمولا از مواد معطر پزشکی استفاده می کند که عبارت است از: مشک، عنبر، نوعی ریحان، یاس کبود، نوعی گیاه بنام ” هل ” که برای رفع درد شکم و سینه و استفراغ بکار می رود و غیره. علاوه بر این، اویغورها از داروهای رسمی استفاده می کنند که عبارت است از: نوعی گیاه بنام ” جوزالقی “، گیاه داتوره ( تاتوره ) و غیره.
طب سنتی ملیت کره، سیستم پزشکی سنتی است که بر اساس فرهنگ ملیت کره، ضمن جلب تئوری علم طب و دارو های سنتی چین در تلفیق با تجربیات عملی برای پیشگیری و درمان بیماری ها شکل گرفته و توسعه یافته است. نام اختصاری آن، طب سنتی ملیت کره می باشد. از قدیم الایام، بین ملیت کره با ملیت ” هن ” نژاد اصلی مردم چین رفت و آمدهای دوستانه طویلی برقرار بوده و هر دو طرف از یکدیگر تأثیر پذیری داشته اند. روابط فرهنگی میان دو طرف برقرار بوده و علم پزشکی آنها توسعه یافته است. همگام با جذب و کاربرد معلومات طب سنتی ملیت هان، اطبای ملیت کره همچنان با تلفیق فرهنگ ملیت خود و روش های درمانی محلی، تئوری ” طب سی سیان ” را که از تئوری تا تشخیص و درمان بالینی خصوصیات خاص خود را دارد، طراحی کرده و آن را بتدریج به طب سنتی ملیت کره تبدیل کرده اند. نماینده این علم پزشکی اثر ” حفظ سلامتی و تأمین عمر طولانی طب شرقی ” است که در قرن ١٩ م میلادی، ” لی جی ما ” تألیف کرده است.
داروهای مورد استفاده ملیت کره از لحاظ سرمنشاء به دو بخش تقسیم می شود. یکی از آنها داروهای سنتی چین ( داروهای ملیت هن ) و دومی داروهای روستایی می باشد.
طب سنتی ملیت کره که بطور گسترده معلومات طب سنتی چین را جذب کرده است، بسیاری از داروهای سنتی چینی را برای پیشگیری و درمان بیماری ها بکار می برد. برای نمونه ٢٧١ نوع داروی ” سی سیان “، از داروهای سنتی چین بدست آمده است.
١٢٩٧ نسخه دارویی که در” نسخه پر ارزش سی سیان طب شرقی ” جمع آوری و ضبط شده است، بیش از ١۵٠٠ نسخه دارو جمع آوری و ثبت شده در ” راهنمای نسخه های طبی هان “، ١۵ نوع و بیش از ١۴٠٠ نوع مواد دارویی در ” نمونه های طب خاوری ” ، ۴١ نوع و ۵١۵ نوع مواد دارویی ضبط شده در اثر ” مجموعه نسخه های الحاقی دارویی ” همه آنها از داروهای سنتی چینی جذب شده است. داروهای روستایی تاریخ نسبتا طولانی دارد، بخصوص پس از سال ١٩۴٩، کارهای کشف، جمع آوری و پژوهش طب و داروسازی ملیت ها بطور گسترده انجام گرفته است. مثلا ریشه نوعی گیاه دارویی چینی بنا ” Root of balloon flower ” ، این ماده دارویی وقتیکه با مرغ در حرارت کم پخته می شود، برای معالجه خون ریزی رحم زنان مؤثر است. علف ” وان نیان سون ” پس از جوشاندن بمدت زیاد با آب به شکل خمیر در می آید که برای درمان بیماری سردی زنان و حفاظت سلامت کبد مؤثر و سودمند است. با ریشه نوعی گیاه دارویی بنام ” دوهوی ” نوشابه درست می شود که برای درمان رماتیسم قابل استفاده است؛ گل نر ساقه ذرت دارویی برای درمان استسقاء کبد و بیماری های دیگر بکار می رود. این نوع داروها اکثرا داروهای ملیت کره را در بر دارد. علاوه بر این، بسیاری دیگر از داروها مانند ریشه نوعی گیاه دارویی بنام ” Root of purple flowered peucedanum ” را مردم برای سیاه کردن موی سر و درمان درد کمر بکار می برند. پودر کربنات آهک با فرمول CaCO3 برای درمان خون ریزی جراحی مناسب است.
ملیت جوآن پرجمعیت ترین اقلیت ملی در چین است. پس از سلسله ” تانگ ” بتدریج طب سنتی ملیت جوآن با سبک خاص ملیتی و تحت نفوذ طب سنتی ملیت ” هن ” شکل گرفت. در کتاب های پزشکی دوران سلسله های ” تانگ ” و ” سون ” ( سال های ۶١٨ – ١٢٧٩ میلاد) بعضی نسخه های دارویی رایج در جنوب ” سلسله جبال پنجگانه کوهستانی چین ” ( در برگیرنده استان های ” گوان دونگ ” و” گوان شی ” ) برای دفع مسمومیت و درمان بخار بد بوی جنگل های منطقه گرمسیری یا منطقه مجاور گرمسیری، رایج شد. در طبقه بندی کتاب های پزشکی به ” نسخه دوای جنوب سلسله جبال پنجگانه کوهستانی چین ” اشاره شده است که نشان دهنده جایگاه طب و داروی اقلیت های ملی جنوب چین از جمله طب و داروی ملیت جوآن در علم طب و داروهای کشوری است. دوران سلسله های ” مین ” و ” چینگ ” ( سال های ١٣۶٨ –١٩١١ میلادی )، مصادف با دوران توسعه طب سنتی ملیت جوآن بود. طب سنتی ملیت جوآن در یادداشت های کتاب ” خلاصه داروهای گیاهی به قلم ” لی شی جن ” و تاریخچه های مکان های مختلف استان ” گوان شی ” مورد اشاره قرار گرفته است. در این دوران ارگان های آموزشی محلی در زمینه طب و دارو شناسی دایر شد و پزشکان و دارو شناسان زیادی از میان ملیت جوآن پرورش یافتند.
باوجود آنکه یادداشت های کتبی در باره طب سنتی جوآن وجود نداشت، اما از طریق تدریس استادان و ارتباطات شفاهی از طریق شاگردان و غیره این طب توسعه یافت. از هزاران سال پیش تاکنون تعداد زیادی نسخه های طبی محرمانه و نسخه های پزشکی مؤثر طب و داروهای ملیت جوآن در میان مردم پخش شده است. این برای پیشرفت طب سنتی چین مهم است.
داروی ملیت جوآن، داروهای ملیتی در حال توسعه بوده و هنوز سیستم کامل آن شکل نگرفته است و اساسا مخلوطی از داروهای ملیتی و بومی است. مردم ملیت جوآن در منطقه گرمسیری واقع در جنوب ” سلسله های جبال پنجگانه کوهستانی چین ” سکونت دارند. در این منطقه منابع حیوانی و گیاهی فراوانی وجود دارد. بعلت آنکه مردم ملیت جوآن گوشت حیوانات وحشی از جمله مار، موش و پرنده کوهستانی را مصرف می کنند، داروهای حیوانی نیز مورد استفاده جامع تر است. خصوصیت دیگر داروهای ملیت جوآن رفع مؤثر مسمومیت و حتی در مقیاس گسترده است. برای نمونه دفع مسمومیت مار و حشرات، مسمومیت غذایی و یا دارویی، زهر تیر و غیره. داروی مشهور مار گوان شی، از داروهای مهم ملیت جوآن بحساب می آید. داروهای ملیت جوآن بر اساس یک حقیقت ساده تولید می شود اینکه هر نوع از مسمومیت ها شیطانی است و حتما داروی مناسبی برای مقابله با آن وجود دارد.
طب سنتی ملیت خویی محصول ترکیبی طب سنتی چین با پزشکی عربی و اسلامی است. در سلسله های جین و یوان (سال های ١١١۵– ١٣۶٨ میلاد )، توسعه طب و داروی ملیت خویی به اوج رسید و مونوگرافی ها از جمله ” نسخه های دارویی ملیت خویی ” آثار پزشکی جامع و بزرگ طب و داروی ملیت خویی، یکپارچگی طب و دارو شناسی عربی و طب سنتی چین با خصوصیات ملیتی خویی چین، بوجود آمد. با توجه به نسخه دارویی درج شده در کتاب ” نسخه های داروی ملیت خویی ” هم داروهایی مانند مایع، قرص، پودر، خمیر و جوشانده گیاهی چینی و هم داروهای معطر، قطره بینی، نوشابه های الکلی مخلوط با آب میوه، مایعات محلول غلیظ قندی که در جهان عرب متداول شده نیز در آن به ثبت رسیده است. طب سنتی ملیت خویی در جریان توسعه درازمدت و با روش های درمانی خاص در میان مردم شکل گرفته است. نسخه پزشکی رایج در میان مردم یعنی تجویزات عامیانه و نسخه پزشکی مؤثر شناخته شده در میان مردم ملیت خویی دارای خصوصیات مهمی است که ” درمان بیماری با دارو و خوراک ” نامیده می شود. همچنین بر اساس این روش های درمانی می توان با خوردن روغن کنجد همراه با سولفات دوسود یبوست، ورم مری و سرطان مری در مراحل ابتدایی را درمان کرد. این داروی خوراکی باعث باز کردن مجراهای مسدود می شود.
براساس طب سنتی ملیت ” میو”، سموم، جراحات و زخمها، سوء هاضمه، میکروب ها و حشرات شش عامل اصلی ابتلای انسان به بیماری است که نام اختصاری آن ” شش عنصر” است. تشخیص بیماری ها از طریق روش های سنتی از جمله گرفتن نبض، شنیدن صوت و صدا، مراقبت از رنگ، پرسش از بیمار درباره وضع بیماری، دست زدن، لمس کردن، ضربه با سرانگشت ها و دست ها، فشار وارد آوردن برای آشنایی با تغییرات بدن انسان در زمینه های شکلی و ترکیبات و وضعیت غیر عادی در زمینه روحی در این طب سنتی رایج است. داروهای طب سنتی ملیت ” میو ” اکثرا داروهای گیاهی، حیوانی و قدری داروهای معدنی است. خصوصیات دارویی به سه نوع گرمایی، سرمایی و ملایم خلاصه می شود: داروهای گرمایی می تواند بیماری های سرد را درمان کند و داروهای سرمایی می تواند بیماری مربوط به گرما را معالجه نماید. داروی نوع سوم می تواند مزاج را تقویت بخشیده و بیماری ضعیف بنیه را برطرف کند. طبق آمار، تعداد داروهای معمولی بیش از ١۵٠٠ نوع است و تقریبا ٢٠٠ نوع مورد استفاده معمولی قرار می گیرد.
داروهای ” میو” بطور عمده در مناطق سکونت ملیت ” میو ” ازجمله سلسله جبال ” میو لین “، سلسله جبال ” وو مان ” و سلسله جبال ” وو لین ” وجود دارد. بدلیل آنکه عرض جغرافیایی، محیط جغرافیایی، عادات استفاده از دارو در مناطق مختلف یکسان نیست، پراکندگی داروهای متنوع هم فرق می کند، بعضی انواع مثلا نوعی گیاه بنام ” جیان سیو فی “، نوعی گیاه بنام ” Cordate houttuynia ” ، نوعی گیاه دارویی چینی بنام” Root of balloon flower” و غیره تقریبا در هر منطقه وجود دارد و برخی مانند گیاه های ” ای نا سین ” ، ” ما بین لان ” ، ” جین تیه شو ” ، ” سون لوی” و ” جی جین لیان ” فقط در برخی مناطق مثلا مناطق مرتفع بالا تر از سطح دریا می روید. در سال های اخیر، در مناطق وسیع سکونت ملیت ” میو ” تعداد زیادی پایگاه های کشت و تولید گیاهان دارویی ایجاد شده و کشت و پرورش گیاهان دارویی در حال توسعه است. این گیاهان شامل ” تیان ما ” ، ” فو لین “، نوعی گیاه پزشکی در چین بنام ” Balk of eucommia” ” اکومیا ” و غیره دربر می گیرد.
